به گزارش ایران اکونا به نقل از خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، خانه کتاب و ادبیات ایران اعلام کرده است که نمایشگاه کتاب آذربایجان شرقی را با استفاده از ظرفیت آثار منتشرشده ناشران فعال سراسر کشور در سالن‌‌های یکپارچه به‌صورت حضوری و همچنین با مشارکت کتابفروشان سراسر کشور به صورت مجازی از چهارشنبه هفدهم آبان تا یکشنبه بیست‌ویکم آبان 1402در تبریز برگزار می‌کند. به این شکل بازگشت نمایشگاه‌های استانی کتاب که موافقان و مخالفان بسیاری داشته است، پس از چند سال انجام خواهد شد.
به گفته علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، شروع دوباره این نمایشگاه‌ها با مطالعات مختلف روی وجوه گوناگون دوره‌های گذشته آن ممکن شده است، برای برپایی دوباره این رویداد در استان‌ها مطالعاتی در ساختار آن صورت گرفته و نسبت نمایشگاه با بافت فرهنگی و اقتصادی استان‌ها بررسی شده است.
در نهایت برای شیوه برگزاری نیز به دو بخش حضوری؛ با عرضه و فروش یکپارچه آثار ناشران کشور و حضور ناشران استانی و بخش مجازی؛ با حضور کتابفروشی‌های سراسر کشور رسیده‌اند. عدم استقبال ناشران از شیوه برگزاری نمایشگاه‌های کتاب پیشین و صرفنظر از حضور یا واگذاری به دیگران، کاهش کیفیت محتوایی نمایشگاه‌های استانی، تخفیف‌های نامتعارف و عدم توزیع مناسب یارانه‌ها و هزینه بالای برگزاری نمایشگاه برای ناشران و عوامل دیگر باعث شد ضرورت برگزاری نمایشگاه‌های کتاب استانی با شیوه جدید احراز شود.
همزمان با اعلام خبر برگزاری نمایشگاه کتاب تبریز، فراخوان شرکت ناشران در این نمایشگاه نیز منتشر شد، شرایط اعلام شده در این فراخوان موافقت‌ها و مخالفت‌هایی را با شیوه برگزاری در میان ناشران به وجود آورد. برخی شیوه جدید را موجب فراهم کردن حضور گسترده ناشران دانسته و برخی نیز از توسعه توزیع کتاب سخن گفتند. مخالفان اما بیشتر به شیوه برگزاری انتقاد داشتند، که در مصاحبه معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان شرقی به آن اشاره شده بود و همان شیوه هایپرمارکتی و حذف ناشر از نمایشگاه است. حسین جاوید مدیر انتشارات سده از جمله مخالفان برگزاری نمایشگاه با چنین شیوه‌ای است، جاوید دلایل مخالفت خود را حذف ناشران از نمایشگاه، درصد بالای تخفیف تعیین شده و هزینه‌های حمل و نقل کتاب برای ناشر می‌داند. گفت‌وگوی تسنیم با جاوید به شرح ذیل است:
* تسنیم: آقای جاوید ابتدا بفرمایید موافق بازگشت نمایشگاه‌های استانی کتاب هستید؟
به نظر من حالات ایده‌ال و مطلوب این است که کتابفروشی‌ها تقویت شوند و شبکه فروش از طریق کتابفروشی‌ها باشد، ولی اولاً همه جای کشور مردم به کتابفروشی دسترسی ندارند و در کتابفروشی‌ها هم به همه کتاب‌ها دسترسی ندارند، کتابفروشی‌ها مجبورند کتاب‌هایی را عرضه کنند که در چرخه فروش و سفارش قرار دارند، نمایشگاه‌ها کمک می‌کنند، این دسته از کتاب‌ها به خریدارها برسند.
کوتاهی دست موزعان و فروشندگان کتاب‌های قاچاق از نمایشگاه‌های استانی/90 درصد ناشران در نمایشگاه سال‌های پیش حضور نداشتندبه هر جهت خرید هیجانی در نمایشگاه‌ها را نمی‌توان انکار کرد، نمایشگاه یک رویداد فرهنگی است که افراد با دوستان، خانواده و همکلاسی‌ها در آن شرکت می‌کنند، طبیعتاً امکان انتخاب کتاب و خریددر آن بیشتر فراهم است. پس من موافق برگزاری نمایشگاه‌های کتاب استانی هستم.
*تسنیم: شما با نشر سده در نمایشگاه کتاب آذربایجان شرقی شرکت می‌کنید؟
خیر، انتشارات سده در نمایشگاه استان آذربایجان شرقی حضور نخواهد داشت، چون ساز و کار بسیار ناگهانی اعلام شد، بر خلاف آن چیزی که انتظار داشتیم از پیش برنامه‌هایی تدوین شود؛ مشورت و نظرسنجی شود، در یک دایره بسته تصمیم می‌گیرند و اعلام می‌کنند، به گونه‌ای که ناشران در شوک فرو می‌روند، در این چند روزه با ناشران مختلفی در تماس بودم که عمدتاً از شرایط نمایشگاه پیش رو راضی نبودند.
بازاریابی ناشر تاثیری شگرف در خرید مخاطب دارد
فلسفه اصلی برگزاری نمایشگاه تعامل بیشتر ناشر و نویسنده با مخاطب است، کتاب کالایی نیست که مخاطب بیاید و مستقیما به دلیل نیاز صددرصدی تهیه کند، معدود کتاب‌هایی شاید اینگونه باشند، اما به طور کلی بازاریابی در همه جای دنیا تاثیر چشمگیری روی نظر مخاطب و ترغیب به خرید دارد، اینکه خیلی از ناشران ما در نمایشگاه کتاب تهران فروش‌هایی دارند که در کتابفروشی‌ها تکرار نمی‌شود، به دلیل همین تعلامل هاست، در نمایشگاه پیش رو این امکان که ناشر به مخاطب برای خرید کتاب مشورت و راهنمای دهد، بازاریابی کند و کتاب‌هایش را پرزنت کند، نادیده گرفته شده است، فرض بر این گذاشته شده که خریدار برای تهیه کالایی مثل کتاب نیاز به مجرایی دارد که کتابفروشی مجرای مناسب و متعارف نیست، بنابراین وزارت ارشاد اقدام به برگزاری نمایشگاه بزرگی به شکل یک کتابفروشی کرده است، تنها دغدغه‌ای که در این میان دیده شده است، بحث تخفیف است، ناشر با تخفیف کتابت را ارائه کن و مخاطب با تخفیف کتاب بخر. تعامل و حضور فیزیکی و بازاریابی فیزیکی اصلا دیده نشده است.
تعامل ناشر با مخاطب و سایر اجزای چرخه نشر از نمایشگاه‌های استانی گرفته شده است
اگر هدف از نمایشگاه این است که مخاطب صرفا کتاب را با تخفیف خریداری کند، می‌توانستیم، همان تخفیف را به کتابفروشی‌ها اختصاص دهیم تا مردم با مراجعه به کتابفروشی‌ها مشابه طرح‌های فصلی کتاب را تهیه کنند،دیگر اسمش هم نمایشگاه نبود، چون نمایشگاه یعنی جایی که ناشر حضور داشته باشد، ناشر کالای خود را تبلیغ و بازاریابی کند، تعامل با ناشر هم برای ناشر مناسب است هم برای مخاطب، هم برای سایر اجزای چرخه نشر اعم از نویسنده، ویراستار و ...
ارشاد تصدی‌گری کرده است
* تسنیم: نبود ناشر در نمایشگاه تنها ایراد طرح فعلی وزارت ارشاد برای برگزاری نمایشگاه‌های استانی است یا با مشکلات دیگری نیز مواجه هستیم؟
بله این مهمترین مشکل است، اما مشکلات دیگری نیز وجود دارد، برای نمونه ناشران کتاب را تحویل وزارت ارشاد می‌دهند و وزارت ارشاد به عنوان متصدی اقدام به فروش آن می‌کند، اما این خلاف اصول کلی ابلاغ شده از طرف مسئولان نظام است که تصدی‌گری بخش‌های دولتی را منع می‌کنند و توصیه به نظارت و روان‌سازی فعالیت‌های بخش خصوصی دارند، نه اینکه خود اقدام به فروش کالا کنند، مثل اینکه وزارت صمت بگوید همه سوپرمارکت‌ها جمع کنند، من بازار صنایع غذایی می‌زنم و خودم می‌فروشم.
40 درصد تخفیف برای ناشر مقرون به صرفه نیست
مورد دیگر درصد تعیین شده برای تخفیف است، ما ناشرها عموما تمایل داریم که کتاب توسط مخاطب مصرف شود ولو با تخفیف، در سال‌های اخیر با افزایش قیمت کتاب مواجه بوده‌ایم و این ناراحتی همه زنجیره نشر را به دنبال داشته است، همه تلاش می‌کنند، هم هزینه‌ها را کنترل کنند و هم گاهی در حد نمایشگاه‌های استانی یا نمایشگاه‌های کشوری کتاب با تخفیف به دست مخاطب برسد، ناشران با تخفیف دادن مشکلی ندارند، اما اینکه تخفیف 40 درصدی در نظر بگیرند، در حوزه فروش تخفیف زیادی به نظر می‌رسد و خیلی از موسسات این تخفیف را ندارند.چرا که شرکت در نمایشگاه تنها این درصد تخفیف را متحمل شدن نیست، بلکه هزینه‌های دیگری نیز دارد.
* تسنیم: چه هزینه‌هایی؟ ممکن است کمی شفاف‌تر بیان کنید؟
منظورم هزینه‌های حمل و نقل، ضایعات و آسیب‌هایی که کتاب خواه ناخواه خواهد دید، در نمایشگاه‌های کتاب ناشر با نهایت دقت کتاب‌ها را جابه جا می‌کند، باز تعدادی از کتاب‌ها آسیب دیده و مرجوعی می‌شوند، چه برسد در نمایشگاهی که خود ناشر حضور ندارد، از سوی دیگر خانه کتاب اعلام کرده است که برچسبی ویژه نمایشگاه روی کتاب نصب می‌شود که قالبیت جداسازی ندارد، اگر کتاب در نمایشگاه فروش نرود، ناشر نمی‌تواند آن را به مارکز پخش بفروشد. تنها راه فروش آن از همان مجرای نمایشگاه است، این در حالی است که اقتصاد نشر این سال‌ها ایجاب می‌کند که ناشر به نمایشگاه‌ها به عنوان فرصتی برای جبران بخشی از مشکلات اقتصادی نگاه کنند، فرصتی که بتواند تعدادی از کتاب‌هایش را با جدا زا نرخ معمولا تحفیف‌های 30 تا 40 درصدی مراکز پخش به فروش برساند. بنابراین معتقدم که ارائه تخفیف 40 درصدی صرفه اقتصادی برای ناشر ندارد.
نکته دیگری که به نظر من یکی از مشکلات نمایشگاه پیش روست، این است که ارشاد اعلام کرده است ناشران فهرست کتاب‌های پیشنهادی خود را ارسال کنند و ارشاد تعیین کند که ناشر چه کتاب‌هایی را ارئه کند، چه کتاب‌هایی را نه.
این در حالی است که طبیعتا تمام ناشران چرخه نشر بر اساس قانون و مجوز فعالیت دارند، همه ناشران بر اساس اصل اعلام وصول اقدام به توزیع کتاب می‌کنند، ما کتابی نداریم که به صورت غیرقانونی در شبکه رسمی کشور نشر و پخش شود. اتخاذ این تصمیم رویکرد دوگانه است و کار خود ارشاد زیر سوال می‌‌برد. گویی مجوزی که ارشاد داده خود نیز قبول ندارد و باید دوباره بررسی کند. این موضوع می‌تواند رانت، تضاد منافع و اعمال سلیقه را وارد کند.
