فناوری فضایی مجموعهای از دانش‌ها و فناوری‌های مرتبط با بررسی فضای اطراف کره زمین است و اغلب فناوری‌های جدیدی که مرتبط با فضا تولید شده، بعدها در فعالیت‌های اقتصادی دیگر مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
فناوری فضایی در دوره آغازین عصر فضا مشتمل بر ساخت و پرتاب موشک‌های فضایی، ماهواره‌ها و کاوشگرهای سیاره‌ای، تصویربرداری دیجیتالی، طراحی و توسعه سنسورها و حسگرهای فضایی، سفرهای بین سیاره‌ای، مواد جدید و سفر انسان به فضا بوده است؛ ولی امروزه فناوری فضایی در حوزه‌هایی مانند ناوبری فضایی، بهینه‌سازی سیستم‌ها، زیرسیستم‌های کوچکتر و سبک‌تر و کارآمدتر، موتورهای فضایی جدیدتر، انرژی‌های نو در فضا، پسماندهای فضایی (زباله‌های مداری) و گردشگری فضایی، کشاورزی، محیط زیست پایدار و حفاظت از منابع طبیعی توسعه یافته است.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که فناوری فضایی در آینده راه خود را به سمت استفاده پاک‌تر از فضا برای جلوگیری از تولید پسماندهای فضایی، کارخانه‌های مداری برای تولید دارو یا آلیاژهای ویژه، هتل‌های فضایی، کلونی‌سازی یا مسکونی‌سازی فضا، آسانسورهای فضایی و ده‌ها ایده هیجان‌انگیز می‌پیماید.
در حال حاضر ایران در میان ۱۰ کشور دارای دانش فناوری فضایی قرار دارد و از نظر علم فضا یازدهمین کشور جهان و نخستین کشور منطقه است.
ایران پس از پرتاب ماهواره "امید" به عنوان نخستین ماهواره ایرانی به مدار در روز ۱۴ بهمن ماه سال ۸۷، این روز را به نام "روز ملی فناوری فضایی" در تقویم کشور ثبت کرد.
فهرست دستاوردهای فناوری فضایی از سال ۸۸ تا ۹۳ به شرح زیر است:
سال ۸۸
پرتاب موفقیت‌آمیز "راکت کاوشگر ۳" حامل محموله‌ای زیستی شامل "لاک‌پشت"، "کرم"، "موش" و "نمونه‌های سلولی" اعلام شد. رونمایی از ماهواره طلوع، نمونه مهندسی ماهواره مصباح دو، نمونه مهندسی ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت، نمونه مدل اولیه ماهواره‌بر سیمرغ، موتور ماهواره‌بر و افتتاح نخستین مرکز پردازش تصاویر ماهواره‌ای ایران و آزمایشگاه سه‌بعدی مجازی ماهواره‌ای از دیگر دستاوردهای فضایی کشور در این سال بوده است.
سال ۸۹
نمونه‌های مهندسی چهار ماهواره "ظفر"، "رصد"، "فجر"، "دانشجویی امیرکبیر" و همچنین نمونه مهندسی "موتور ماهواره‌بر سفیر B۱" و "کپسول زیستی کاوشگر ۴" رونمایی شد.
سال ۹۰
ماهواره "نوید" با موفقیت در مدار قرار گرفت.
سال ۹۱
مدل مهندسی ماهواره "ناهید" و مدل توسعه‌ای ماهواره "زهره" رونمایی شد و نخستین میمون پرتاب شده به فضا؛ "آفتاب" با کاوشگر "پیشگام" که زنده به زمین بازگشت، در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.
سال ۹۲
از دو ماهواره "تدبیر" (دانشگاه علم و صنعت) و "خلیج فارس" (ساخته شده در دانشگاه صنعتی مالک اشتر) رونمایی شد. در مهرماه این سال و در هفته جهانی فضا، دومین میمون فضانورد ایرانی با نام "فرگام" با کاوشگر "پژوهش" و با گاز مایع به فضا پرتاب شد که این محموله زیستی سالم به زمین بازگشت.
سال ۹۳
ماهواره ملی "فجر" با ماهواره‌بر "سفیر" با موفقیت به فضا پرتاب شد و در مدار زمین قرار گرفت و مراسم روز ملی فناوری فضایی دو هفته پس از پرتاب ماهواره فجر برگزار شد. در این روز نمایشگاهی از دستاوردهای چند سال اخیر ایران در عرصه فناوری فضایی برپا شد و ماک آپ فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی به نمایش درآمد.
سال ۹۴
پژوهشگاه فضایی ایران فاز نخست مرکز آزمون و یکپارچه‌سازی سامانه‌های فضایی را با هدف پشتیبانی از توسعه محصول‌های فضایی راه‌اندازی کرد، طراحی محموله مخابراتی باند KU، طراحی و ساخت چرخ عکس‌العملی و سازه ساندویچی لانه زنبوری مورد استفاده در ماهواره‌ها نیز در این سال انجام شد.
سال ۹۵
ماهواره مخابراتی "ناهید ۱" رونمایی شد.
سال ۹۷
ماهواره "پیام" دانشگاه صنعتی امیرکبیر بامداد ۲۵ دی ماه این سال با ماهواره‌بر "سیمرغ" به فضا پرتاب شد، اما این پرتاب با موفقیت همراه نبود و ماهواره پیام در مدار قرار نگرفت. زیرا سرعت جدا شدن ماهواره از ماهواره‌بر مناسب نبود و به سرعت مطلوب نرسید و در لحظه آخر ماهواره در مدار قرار نگرفت. این اولین تلاش برای ارسال ماهواره از طریق ماهواره‌بر سه مرحله‌ای بوده است که به شکست انجامید. طراحی این ماهواره از سال ۸۴ آغاز شده بود.
سال ۹۸
ماهواره "ظفر-۱" روز یکشنبه ۲۰ بهمن ماه سال ۹۸ پرتاب شد، ولی نتوانست روی مدار قرار گیرد و نهایتا در اقیانوس هند سقوط کرد.
سال ۹۹
ماهواره "نور-۱" به عنوان نخستین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران صبح روز چهارشنبه، ۳ اردیبهشت ماه سال ۹۹ از ماهواره‌بر ۳ مرحله‌ای "قاصد" از کویر مرکزی ایران توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با موفقیت پرتاب شد و در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار گرفت.
سال ۱۴۰۰
موشک ماهواره‌بر "سیمرغ" روز پنج‌شنبه ۹ دی ماه به فضا پرتاب شد، ولی نتوانست به سرعت کافی برسد و در مدار قرار گیرد. این موشک برای قرار گرفتن در مدار باید سرعت بیش از ۷ هزار و ۶۰۰ متر در ثانیه را می‌داشت، اما به بیش از ۷ هزار و ۳۵۰ متر در ثانیه نرسید.
در این ماموریت تحقیقاتی فضایی، برای نخستین بار سه محموله تحقیقاتی به صورت همزمان به ارتفاع ۴۷۰ کیلومتری و با سرعت ۷۳۵۰ متر بر ثانیه پرتاب شد.
برگزاری شورای عالی فضایی پس از ۱۰ سال و ۴ ماهواره‌ای که زمین‌گیر هستند
جلسه شورای عالی فضایی پس از وقفه ۱۰ ساله در آذرماه سال جاری با حضور وزرای دفاع، ارتباطات و فناوری اطلاعات، صنعت و امور خارجه و به ریاست آیت‌الله سیدابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری برگزار شد. در این جلسه شتاب‌بخشی عرصه فضایی، تقویت همگرایی و هم افزایی همه ارکان بازیگران صنعت و توجه حداکثری بر دیپلماسی فضایی، کاربردی کردن صنعت فضایی، تحقق اهداف برنامه‌های فضایی کشور با شتاب هر چه بیشتر، تامین منابع مورد نیاز حوزه فضایی کشور برای شتاب‌بخشی به برنامه‌های فضایی در دستور کار قرار گرفت.
این جلسه در حالی برگزار شد که ۴ ماهواره، یک بلوک انتقال مداری و یک موتور فضایی به عنوان مهمترین دستاوردهای صنعت فضایی کشور در ۲ سال گذشته بوده‌اند و این ۴ ماهواره که اغلب به نقطه نهایی رسیده‌اند، در صف پرتاب قرار دارند.
ماهواره ظفر ۲
ماهواره "ظفر-۲" نسخه پیشرفته‌تر از ماهواره "ظفر-۱" است که ۲۰ بهمن ۹۸ با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب شد، اما سرعت تزریق آن به مدار به حد ممکن نرسید و نتوانست در مدار بماند. ظفر ماهواره سنجش از دور بود، پس از عدم موفقیت ۱۰۰ درصدی ماهواره ظفر-۱، خبر ساخت ماهواره "ظفر ۲" منتشر شد.
ساخت ماهواره "ظفر" حدود هشت سال قبل در دانشگاه علم و صنعت آغاز شد. نتیجه تلاش چند ساله دانشمندان حوزه فضایی در نهایت به ساخت ماهواره ظفر-۱ و ۲ ختم شد. ماهواره‌ای که نسخه نخست آن با دوربین تصویربرداری با کیفیت ۲۵ متر در مدار قرار گرفت. ماهواره "ظفر-۲" به دوربین ۱۶ متری مجهز شده و حدود ۲ سال است که در صف پرتاب قرار دارد.
ماهواره ناهید ۱ و ۲
ماهواره‌های ناهید-۱ و ۲ نیز جزو ماهواره‌های آماده هستند که باید به نوبت در صف پرتاب قرار بگیرند. ماهواره "ناهید ۱" به سفارش سازمان فضایی، توسط پژوهشکده سامانه‌های ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شد. این ماهواره به عنوان مرحله نخست از برنامه راهبردی دستیابی به ماهواره‌های مخابراتی عملیاتی ساخته شده و ماموریت آن نیز در همین راستا تعریف شده است. این ماهواره بهمن‌ماه ۱۳۹۵ رونمایی شد و پنج سال است که در صف پرتاب قرار دارد.
اواخر سال گذشته، ساخت ماهواره "ناهید- ۲" به اتمام رسید و فرآیند تحویل‌گیری آن توسط سازمان فضایی در حال انجام است. ساخت ماهواره مخابراتی "ناهید-۲" در راستای حرکت در مسیر نقشه راه فناوری فضایی کشور برای دستیابی به ماهواره مخابراتی در مدار ژئو (زمین آهنگ) است که توسط پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شد.
ماهواره پارس-۱
ماهواره "پارس-۱" همه تست‌های عملکردی و محیطی خود را با موفقیت پشت سر گذاشت و دی ماه سال ۱۳۹۹ تحویل سازمان فضایی ایران شد. این ماهواره یک ماهواره تصویربرداری و اولین گام در طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی است.
این ماهواره به‌منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی و توسعه و آزمایش فناوری‌های پایه‌ای ماهواره‌های سنجشی و بخش زمینی آنها، طراحی و ساخته شده است.
ماموریت‌های جدید سازمان فضایی
در آذرماه سال جاری حسن سالاریه قائم‌مقام، معاون آینده‌سازان و معاون برنامه‌ریزی و نظارت بنیاد ملی نخبگان و دارای مدرک دکتری مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی شریف و استاد تمام و عضو هیئت‌علمی این دانشگاه با حکم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات سکاندار سازمان فضایی ایران شد.
در حکم وی ماموریت‌های جدیدی به وی محول شد که به این شرح است:
*توسعه همکاری‌های بین‌بخشی برای شتاب‌بخشی به توسعه متوازن صنعت فضایی کشور
*فعال کردن دبیرخانه شورای عالی فضایی و تقسیم‌کار و نگاشت نهادی همه بازیگران صنعت فضایی کشور
*توسعه کاربردهای صنعت فضایی و انتقال سرریز فناوری‌های فضایی به سایر صنایع کشور
*بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت بخش خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز علمی و پژوهشی برای شتاب‌بخشی برای توسعه صنعت فضایی کشور.
انتهای پیام
