به گزارش ایران اکونا به نقل از گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، صبح امروز پنجشنبه 10 آبان ماه طی مراسمی با حضور دکتر غلامرضا نوری قزلجه؛ وزیر جهاد کشاورزی و دکتر حسن مسلمی نائینی؛ رییس جهاددانشگاهی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در راستای خودکفایی کشور در حوزه امنیت غذایی، آئین رونمایی از 7 رقم بذر کاهو با استفاده از فناوری هیبرید و کشت محصول به نژادی شده گلرنگ را برگزار کرد.
مسلمی نائینی؛ رییس جهاد دانشگاهی در این مراسم با اشاره 45 سال فعالیت فناورانه این نهاد گفت: جهاددانشگاهی از ابتدای تشکیل و آغاز جنگ تحمیلی به عنوان مبدع دفاع دانش‌بنیان اقدامات تاثیرگذاری در کشور انجام داده که در باور کسی نمی‌گنجید.
مسلمی نائینی با اشاره به فعالیت‌های این نهاد در حوزه فنی و مهندسی؛ پزشکی؛ کشاورزی و علوم انسانی گفت: در حوزه کشاورزی سیاست جهاددانشگاهی خودکفایی در بحث امنیت غذایی است.
وی با اشاره به تاکیدات رهبر معظم مقام رهبری در زمینه در زمینه خودکفایی در تولید بذر گفت: واردات بذر در کنار ارزبری ممکن است مشکلاتی در رابطه با ناسازگار بودن با اقلیم کشور نیز وجود داشته باشد که همین موضوع اهمیت این موضوع را می‌رساند.
بذر هیبریدی ملون و خربزه توسط پژوهشگران دانشگاه تهران تولید شدرییس جهاد دانشگاهی با اشاره به برخی اقدامات این نهاد در حوزه کشاورزی و دامپروری گفت: تحقیقات و تولید گیاهان دارویی در پژوهشکده گیاهان دارویی؛ به‌نژادی دام‌های سبک و سنگین در پژوهشگاه ابن سینا؛ پرورش آبزیان در بوشهر و تهران برخی از این اقدامات است.
وی همچنین با اشاره به فعالیت‌های زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی‌آشتیانی بنیانگذار پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی و سلول‌های بنیادی در ایران در زمینه درمان ناباروری گفت: در حوزه فنی و مهندسی نیز این نهاد با طراحی و ساخت دکل‌ها و مته های حفاری نفت و سیستم رانش اولین قطار مترو ملی و... در مسیر انجام امور بر زمین مانده و رفع نیازهای کشور حرکت کره است.
رییس جهاد دانشگاهی در ادامه گفت: با توجه به توان خوبی که در کشور و جهاددانشگاهی وجود دارد می‌توانیم در زمینه تولید بذر لبیک گفته و در آینده نزدیک خودکفا شویم تا نیازی به واردات بذر نداشته باشیم. امیدواریم با حمایت وزیر جهاد کشاورزی و مدیران استانی بتوانیم در این زمینه کارهای بزرگتری انجام دهیم.
مسلمی نائینی در پایان گفت: مرکز ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وابسته به جهاددانشگاهی است و کار بزرگی انجام داده است. جهاددنشگاهی آماده است هر روز کار جدیدی انجام دهد و مشکلی از کشور را حل کند.
در ادامه حسین شاهسوارانی؛ سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران اظهار کرد: صنعت بذر در جهان صنعتی بزرگ، رو به رشد و با گردش مالی زیاد است. گیاهان سبزی و صیفی مهم‌ترین منبع درآمد برای کشاورزان خُرده پا و حاشیه‌ای محسوب می‌شوند. بنابراین اتخاذ تدابیری برای تولید بذر باکیفیت و در دسترس قرار دادن به‌موقع و باقیمت مناسب آن برای کشاورزان، ضروری است.
سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تصریح کرد: تولید بذر محصولات سبزی و صیفی در داخل کشور نقش بسیار مهمی در اقتصاد و تأمین امنیت غذایی کشور خواهد داشت. هرچند که در سال‌های اخیر برخی از شرکت خصوصی و بخش دولتی به حوزه تحقیقات تولید بذر ورود پیداکرده‌اند اما هنوز حجم بالایی از وابستگی در کشور وجود دارد که نیازمند شدید حمایت از تحقیق و توسعه این فناوری است.
وی افزود: با توجه به اهمیت موضوع، جهاد دانشگاهی برحسب رسالت خود در حل مشکلات فناورانه کشور، و در راستای سیاست‌های خود مبنی بر اعتماد و باور به جوانان به این حوزه ورود پیدا کرد و مسئولیت اجرای این پروژه را به بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران سپرد.
دکتر شاهسوارانی بیان کرد: پروژه اصلاح و تولید بذور هیبرید با تمرکز بر چهار محصول کاهو، گوجه‌فرنگی، خیار و فلفل از سال 1398 در غالب طرح فناورانه دفتر کشاورزی جهاد دانشگاهی در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تعریف و اجرا شد.
قابلیت اشتغال‌زایی زیاد و بهره‌وری صنعت تولید بذر سبزی و صیفی
صنعت بذر در جهان صنعتی بزرگ، رو به رشد و با گردش مالی زیاد است. گیاهان سبزی و صیفی مهم‌ترین منبع درآمد برای کشاورزان خُرده پا و حاشیه‌ای محسوب می‌شوند. بنابراین اتخاذ تدابیری برای تولید بذر باکیفیت و در دسترس قرار دادن به‌موقع و باقیمت مناسب آن برای کشاورزان، ضروری است.
از این رو صنعت تولید بذر سبزی و صیفی به دلیل قابلیت اشتغال‌زایی و بهره‌وری اقتصادی زیاد در ایران هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در حال حاضر بر اساس آخرین آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 1398 سطح زیر کشت محصولات باغی حدود 12 میلیون هکتار بوده که حدود 7 درصد از آن مربوط به محصولات جالیزی و سبزیجات بوده است. درحالی‌که در سال زراعی مذکور از 7.82 میلیون تُن تولید از انواع محصولات زراعی، 34 درصد متعلق به گروه محصولات جالیزی و سبزیجات بوده که نشان‌دهنده سهم بالای محصولات جالیزی و سبزیجات در امنیت غذایی کشور است.
بذر اکثر محصولات سبزی و صیفی بذور اصلاح‌شده وارداتی هستند و کشور ما در تولید و صادرات اکثر محصولات سبزی و صیفی جایگاه ویژه‌ای در دنیا برخوردار است؛ به‌طور مثال درزمینه تولید کاهو و کلم ایران در جایگاه هفتم دنیا قرار دارد (فایو 2020) این در حالی است که بیش از 98 درصد بذر سبزی و صیفی موردنیاز کشور از طریق واردات به کشور وارد می‌شوند (گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1399).
لذا با توجه به آنچه گفته شد تولید بذر محصولات سبزی و صیفی در داخل کشور نقش بسیار مهمی در اقتصاد و تأمین امنیت غذایی کشور خواهد داشت. هرچند که در سال‌های اخیر برخی از شرکت‌های خصوصی و بخش دولتی به حوزه تحقیقات تولید بذر ورود پیداکرده‌اند اما هنوز حجم بالایی از وابستگی در کشور وجود دارد که نیازمند شدید حمایت از تحقیق و توسعه این فناوری است.
با توجه به اهمیت موضوع، جهاددانشگاهی برحسب رسالت خود در حل مشکلات فناورانه کشور و در راستای سیاست‌های خود مبنی بر اعتماد و باور به جوانان به این حوزه ورود پیدا کرد و مسئولیت اجرای این طرح را به‌عنوان طرح اصلاح و تولید بذور هیبرید با تمرکز بر چهار محصول کاهو، گوجه‌فرنگی، خیار و فلفل از سال 1398 بر عهده گرفت که در قالب طرح فناورانه دفتر کشاورزی جهاددانشگاهی در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تعریف و اجرا شد.
شروع فعالیت‌های این طرح در دو واحد گلخانه‌ای 500 و 5000 متر بود. همچنین گلخانه هیدروپونیک با متراژ 5000 متر برای اجرای این پروژه در نظر گرفته شده که تاکنون پیشرفتی در حدود 70 درصد داشته است. این مرکز دارای آزمایشگاه‌های تخصصی بذر، آزمایشگاه فیتوشیمی، آزمایشگاه مولکولی است که در دستیابی به فناوری تولید بذر بسیار مهم هستند.
ثبت هفت رقم بذر کاهو که در فهرست ارقام ملی کشور قرار گرفته‌اند
با تلاش‌های صورت گرفته طی پنج سال محققان این مرکز موفق به ثبت هفت رقم بذر کاهو به نام‌های زیستا، رستا، روما، روشا، آترا، مانا و ویونا شده‌اند. ارقام ذکر شده در فهرست ارقام ملی کشور قرارگرفته‌اند.
این کاهوها از تیپ‌های مختلف رومن، آیسبرگ، لیتل، فریز و اوکلیف بوده و سبدی متنوع برای تولیدکنندگان کاهوی کشور هستند. طی تلاش‌های صورت گرفته در حال حاضر حدود 20 نوع کاهوی دیگر در رنگ‌ها و تیپ‌های مختلف آزمون‌های سازگاری و پایداری خود را به اتمام رسانده و آماده آغاز فرآیند ثبت هستند.
با تلاش‌های صورت گرفته در این مرکز هیبریدهای مختلفی از خیار و گوجه‌فرنگی نیز تولیدشده و آزمون‌های پایداری و یکنواختی آنها نیز به پایان رسیده است. مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته از انتهای سال 1403 این هیبریدها طی رویدادهای روز مزرعه به نمایش گذاشته خواهد شد و پس از معرفی هیبریدهای جدید و انتخاب ارقام برتر ثبت و تجاری‌سازی این ارقام آغاز خواهد شد
آغاز کشت محصول به نژادی گلرنگ
در مراسم امروز کشت گلرنگ (محصول به نژادی شده) نیز آغاز شد. نیاز کشور سالانه بین یک‌میلیون و 500 هزار تن تا یک‌میلیون و 600 هزار تن روغن است و در این راستا حدود 3 میلیون تن دانه روغنی سالانه وارد کشور می‌شود. روغن خوراکی ازجمله کالاهای اساسی است که ایران برای تولید این محصول 95 درصد وابستگی دارد. بخش اعظمی از دانه‌های روغنی موردنیاز برای تولید روغن خوراکی داخل، وارد می‌شود. میزان تولید روغن به‌دست‌آمده از کلزا در کشور سالانه چیزی در حدود 22 تا 25 هزار تن بوده، در خصوص سویا نیز میزان تولید چیزی در همین حدود است. حال آنکه کشور در این خصوص وابستگی بسیار بالایی دارد.
گلرنگ گیاهی بسیار ارزشمند از خانواده گل مینا است که در حال حاضر در بسیاری از نقاط جهان به‌صورت زراعی کشت می‌شود. مهم‌ترین استفاده از گلرنگ تولید روغن از دانه‌های آن است. میزان روغن دانه‌های گلرنگ با توجه به رقم مورد کاشت و شرایط منطقه‌ای، بین 23 تا 36 درصد است. روغن استحصال‌شده از گلرنگ با دارا بودن ویژگی‌هایی همچون حضور اسیدهای چرب اشباع‌نشده، طعم ملایم و پایداری در دماهای بالا، به روغنی محبوب در طبخ مواد غذایی تبدیل‌شده است. میوه و گل این گیاه در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و همچنین در صنعت رنگرزی کاربرد دارد.
از برتری‌های گلرنگ نسبت به کلزا می‌توان امکان کشت آن در مناطق بسیار سرد را نام برد. این محصول از مقاومت بالایی نسبت به خشکی و کم‌آبی برخوردار است که آن را به گزینه مطلوبی برای کشت‌های دیم تبدیل کرده است. با توجه به شرایط خشک کشور و بحران‌های کم‌آبی در برخی از نقاط کشور و همچنین در راستای اصلاح الگوی کشت در کشور عزیزمان ایران، کشت این محصول می‌تواند نقش بسزایی در امنیت و استقلال غذایی کشور و کاهش سهم واردات روغن به کشور ایفا کند .
با توجه به اهمیت این موضوع در طرح تحقیقاتی مشترکی با همکاری محققان دانشگاه شهید بهشتی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و مجتمع تحقیقاتی شهدای جهاددانشگاهی پروژه‌ای با عنوان اصلاح و تولید گلرنگ بدون خار و با مقاومت بالا به تنش‌های غیر زیستی شوری و خشکی کلید خورد. حاصل این پژوهش و همکاری چندساله تولید لاین گلرنگ بدون خار با میزان بالای مقاومت بود. ارزیابی‌های انجام‌شده نشان داد که گلرنگ اصلاح‌شده علاوه بر بدون خار بودن هم از مقاومت بیشتری نیز نسبت به شوری و خشکی برخوردار بود و هم نسبت به سایر ارقام موجود زودرس‌تر است.
عملیات داشت و برداشت این رقم به دلیل بی‌خار بودن بسیار ساده‌تر بوده و برداشت آن برای کشاورزان خرده‌پا که محصول را به‌صورت دستی برداشت می‌کنند بسیار ساده‌تر است.
امید است که طی اقدامات تدریجی و آشنایی کشاورزان با این رقم تمایل به کشت این محصول بیشتر شده و بتوان گامی مؤثر در زمینه خودکفایی تولید روغن در کشور برداشت.
