به گزارش ایران اکونا به نقل از گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، با وجود این که احزاب حامی محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق خواهان گسترش همه جانبه روابط با شرق و خصوصا چین در جهت کاهش نفوذ آمریکا در عراق هستند، اما این موضوع با چالش‌هایی هم در داخل عراق و هم در خارج این کشور رو به رو است.
مدتی پیش نخست وزیر عراق، سفری به عربستان سعودی برای شرکت در نشست کشورهای عربی با چین داشت؛ اما در فضای عراق بیشتر از این که موضوع سفر به عربستان سعودی مطرح باشد، موضوع گسترش روابط با چین و استفاده از این سفر در این جهت مطرح بود.
در این جا باید به این نکته توجه کنیم که در اصل ایجاد رابطه و گسترش آن با چین در میان نیروهای سیاسی مختلف عراقی شک و تردیدی وجود ندارد؛ کما این که در حال حاضر چین از بزرگ ترین وارد کنندگان نفت از عراق است و حجم مبادلات تجاری سالانه میان این دو کشور به 30 میلیارد دلار می رسد. اما نکته مهم این جاست که عمده این تبادلات تجاری در عرصه نفت و انرژی و حضور شرکت‌های نفتی چینی در عراق است و در بقیه عرصه‌های اقتصادی حضور چین در عراق ضعیف به نظر می رسد.
اما به طور کل نیروهای نزدیک به محور مقاومت در عراق خواهان گسترش همه جانبه روابط با چین برای کاهش نفوذ آمریکا هستند. در مقابل نیروهایی که با این محور اندکی یا به طور کامل زاویه دارند، خواهان نگاه به شرق فقط در سطح اقتصادی هستند.
در این یادداشت ما به بررسی جوانب متعدد موضوع نگاه عراق به شرق خواهیم پرداخت.
بررسی تاریخچه روابط عراق با چین
در این زمینه باید گفت نقطه عطف این روابط، امضای "توافق استراتژیک نفت در مقابل بازسازی" میان چین و عراق بوده است. اما باید به این نکته توجه داشت که ایده این موضوع به زمان دولت حیدر العبادی، نخست وزیر اسبق عراق باز می‌گردد.
اما در زمان دولت عادل عبدالمهدی این موضوع به مرحله امضای رسمی تفاهمنامه‌هایی رسید ولی در زمان همین دولت، نیروهای سیاسی حامی‌اش به این توافق استراتژیک به چشم گامی اول در جهت گسترش همه جانبه روابط با چین از جمله در زمینه اقتصادی نگاه می‌کردند.
اما پس از استعفای دولت عبدالمهدی، موضوع گسترش همه جانبه روابط در زمان دولت الکاظمی به طور کل کنار گذاشته شد و صرفا توجه به اجرای این توافق در زمینه اقتصادی معطوف شد. در همین راستا هم گام اول اجرایی شدن این توافق در زمان دولت سابق و همکاری با شرکت‌های چینی برای ساخت 1000 مدرسه در عراق برداشته شد.
محتوای توافق استراتژیک عراق و چین چیست؟
درخصوص محتوای این توافق باید در دو بخش سخن بگوییم:
الف- در بخش اول طبق این توافق عراق از 800 هزار بشکه نفتی که در روز به چین می فروشد، مبلغی که ارزش آن 100 هزار بشکه است را در حساب بانکی در چین پس انداز می کند و در این زمینه شرکت‌های چینی برای تصدی پروژه‌های بازسازی در عراق با یکدیگر به رقابت می پردازند و بخشی از پول این پروژه‌ها از مبالغ این حساب بانکی تأمین خواهد شد.
ب- اما بخش دوم عبارت از وام‌هایی است که چین به عراق به صورت مرحله‌ای و بیشتر برای بهبودی وضعیت برق رسانی عراق خواهد داد که این وام‌ها به ارزش 10 میلیارد دلار می‌رسد و مدت پرداخت آن از طرف چین باید به بیش از 20 سال نرسد.
البته برخی‌ها این اشکال را بر این توافق می‌گیرند و آن موضوع قیمت نفت است؛ زیرا مشخص نیست که نفت فروخته شده بر اساس قیمتی ثابت است که اگر چنین باشد، در صورت افزایش قیمت نفت این عراق است که ضرر خواهد کرد اما اگر قیمت بر اساس قیمت روز بازار باشد، در این صورت عراق ضرر نخواهد کرد و این مکانیزم در این توافق چندان مشخص نیست.
دلایل وجود موانع در مسیر نگاه عراق به شرق
به طور کل احزاب حامی دولت فعلی عراق، آمریکا را به عنوان مهم ترین مانع در این مسیر می بینند. از نظر آنان اساسا یکی از عوامل ایجاد اعتراضات "تشرین" یا همان اعتراضات اکتبر 2019، انتقام آمریکا از اقدام این احزاب به دلیل تلاش‌هایشان برای ورود هر چه بیشتر چین به عراق و ایجاد مزاحمت برای آمریکا بوده است.
از همین رو محمد شیاع السودانی على رغم این که منتخب همین احزاب و در جبهه آنان است، اما تلاش دارد که این چالش را در نظر بگیرد و به عنوان یکى از دلایل نیز در همین مدت کوتاه بیش از 6 بار با سفیر آمریکا در عراق دیدار داشته است و بسیار به این نکته توجه دارد که در مسیر گسترش روابط با چین و نگاه به سوى شرق، آمریکا را از خود خشمگین نکند. به همین خاطر به نظر می‌رسد که حداقل در کوتاه مدت نگاه دولت السودانی به شرق هم محدود به مسائل اقتصادی باشد و فرا تر از آن پیش نرود.
*شهاب نورانی فر
