سالهاست، برآیند سیاستهای مقابله‌ای با مصرف دخانیات در کشور، جز در موارد بسیار نادری که آن هم در حوزه فرهنگ سازی شکل گرفته است، به مساله وضع عوارض و مالیات برای تولیدکنندگان داخلی ختم شده است و قانون‌گذاران هم با اتکا به همین سیاستهای اشتباه؛ عرصه را برای صنعت داخلی تنگ و فضا را برای جولان قاچاقچیان مهیا کرده‌اند.
به گزارش ایران اکونا، درهمین راستا رئیس انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی، در نشستی خبری، با تشریح وضعیت کنونی این صنعت در کشور، به بررسی سیاستهای غیرکارشناسی و موضوع بی‌توجهی به تولیدکنندگان و واردکنندگان قانونی پرداخت.
رئیس انجمن تولیدکنندگان محصولات دخانی ضمن اعلام آمار تولید سیگار و تنباکو در هشت ماهه سال جاری و تاکید بر اینکه علیرغم افزایش تعداد واحدهای تولیدی، تولید تنباکو معسل ۷۲ درصد کاهش داشته و با این همه اما هیچگونه کمبودی هم در بازار وجود ندارد! سبد قاچاق کشور را غنی توصیف کرد و گفت: سیاستهای غلط کارشناسی نشده که با نیت آسیب کمتر به مردم تدوین می‌شود، درعین اینکه مرزهای کشور کنترل نمی‌شود و نقش قاچاق پررنگ‌تر است، آسیب بیشتری به مردم و کشور وارد می‌کند.
محمدرضا تاجدار، گفت: از ابتدای سال جاری تا پایان آبان ماه، در مجموع تولیدکنندگان سیگار، ۵۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون نخ سیگار تولید کرده‌اند که در مقایسه با میزان تولید در مدت مشابه سال گذشته معادل ۴۵ میلیارد و ۹۹ میلیون نخ، حدوداً رشد ۱۶ درصدی را در تولید سیگار داشته‌ایم.
وی افزود: در حوزه تنباکو معسل نیز در مجموع در هشت ماهه ۱۴۰۳ حدود ۷۴۱ تن تولید شده است که نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ که ۱۹۱۵ تن بوده است، افت ۷۲ درصد کاهش تولید را شاهد هستیم.
تولید سقوط ؛ واردات صفر؛ بازار اشباع!
رئیس انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی تصریح کرد: همانطور که اشاره شد، آمار نشان می‌دهد که در تولید تنباکو معسل ۷۲ درصد کاهش تولید داشته‌ایم؛ این در حالی است که تعداد واحدهای تولیدی فعال در هشت ماهه سال ۱۴۰۳ در حوزه سیگار ۱۸ مورد بوده که در هشت ماه ۱۴۰۲ تعداد این واحدها، ۱۷ کارخانه بوده است. در حوزه تنباکو در سال ۱۴۰۳جاری ۶۵ واحد تولیدی فعالیت می‌کنند، در حالیکه در سال گذشته، ۵۱ واحد تولیدی داشتیم؛ تعداد واحدهای تولیدی در تنباکو معسل رشد حدودا 17درصدی داشته، اما تولید از ۱۹۱۵ تن به ۷۴۲ تن رسیده است!
قاچاقچی می‌تازد!
وی تشریح کرد: تولید تنباکو معسل چندان کار پیچیده‌ای نیست و نیاز به تجهیزات و ماشین‌آلات خیلی حرفه‌ای ندارد و در یک فضای محدود و با سرمایه بطور مثال ۵۰۰ میلیون تومانی هم می‌توان کارخانه راه انداخت و تا ۲۰۰ میلیارد تومان هم امکان سرمایه‌گذاری برای تولید داخلی وجود دارد. اما متاسفانه عوارض و مالیاتی که مصوب و ابلاغ شد که شرایط را پیچیده کرد. تولیدکنندگان داخلیِ تنباکو معسل با نشان‌های ایرانی، ۴۰ درصد ارزش افزوده باید بپردازند و دو درصد هم حق انحصار می‌پردازند. بر این اساس تولیدکنندگان داخلی با نشان ایرانی ۴۲ درصد مالیات ارزش افزوده می‌پردازند و تولیدکنندگان داخلی با نشان بین‌المللی، ۵۵ درصد به اضافه مالیات و دو درصد حق انحصار (۵۷ درصد در مجموع) مالیات ارزش افزوده و حق انحصار پرداخت می‌کنند.
تاجدار ادامه داد: علاوه بر این، مالیات دیگری هم در قالب برنامه توسعه هفتم مصوب شد که به مالیات گرمی برای تنباکو معسل معروف است. برای هر بسته تنباکو معسل، امسال ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان (به ازای هر ۵۰ گرم تنباکو معسل) مالیات در نظر گرفته‌اند. بر این اساس اگر قیمت تمام شده یک بسته تنباکو برای واحد تولیدی ۱۰ هزار تومان باشد، ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان مالیات باید بپردازد و تقریبا ۶۰۰۰-۵۰۰۰ تومان هم مالیات درصدی (گرمی) محاسبه می‌شود. بنابراین یک بسته تنباکو معسل، تنها ۳۰ هزار تومان در مجموع مالیات دارد که با کف قیمت تمام شده ۱۰ هزار تومان در بازار بایستی حداقل ۴۰ هزار تومان عرضه شود؛ این درحالیست که در بازار تنباکوی معسل از بسته ۲۰ هزار تومان تا ۴۵ هزار تومان می‌بینیم!! چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟
دورزدن ممنوع در بن بست!
این مقام صنفی تصریح کرد: قانونی مصوب کرده‌اند که به هیچ عنوان امکان اجرا ندارد؛ شرایط به‌گونه‌ای که در یک خیابان تابلو دور زدن ممنوع وجود دارد اما هیچ راه و جایگزین دیگری وجود ندارد؛ بنابراین همه مجبور هستند که خلاف قانون، دور بزنند؛ فضایی ایجاد شده که ۹۵-۹۰ درصد، خلاف قانون عمل می‌شود و آمار هم واضح نشان می‌دهد؛ اینکه ۱۹۱۵ تن در هشت ماهه اول سال ۱۴۰۲ تولید تنباکو معسل داشتیم اما علیرغم افزایش تعداد تولید کننده‌ها از ۵۱ مورد به ۶۸ مورد، تولید تنباکو معسل‌مان به ۷۴۱ میلیون رسیده است، این درحالیست که به هیچ عنوان کمبودی هم در بازار احساس نمی‌شود و تنباکو معسل به‌وفور در بازار موجود است؛ چه اتفاقی افتاده است؟ دور زدن قانون و قاچاق از این واضح‌تر!؟
وی در تشریح اینکه چه اتفاقی افتاده است، گفت: با توجه به تصویب این مالیات‌ها و عوارض، شرکت‌های معتبری که در کشور سرمایه‌گذاری کرده بودند و با برندهای اصلی در ایران تولید می‌کردند، تعطیل کرده‌اند، اما برندها و محصولاتشان کماکان در بازار موجود است. بخشی تعطیل کرده و سرمایه خود را به کشورهای همسایه منتقل کرده‌اند و آنجا تولید و واردات و سپس وارد ایران می‌کنند. بطور مثال سرمایه خود را به امارات یا عراق منتقل کرده‌اند در این کشورها مازاد نیاز آن کشور، تولید یا واردات می‌کنند، سپس سرریز آن‌ها را از مبادی غیرقانونی وارد ایران می‌کنند؛ هیچگونه عوارض و مالیاتی هم نمی‌پردازد. برخی هم که نمی‌خواستند این اقدام غیرقانونی و دور زدن را داشته باشند، کلا واحد خود را تعطیل کرده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: آنچه که بازار به ما نشان می‌دهد ما به هیچ عنوان در حوزه تنباکو معسل کمبودی مشاهده نمی‌کنیم؛ بنابراین یا بصورت جعلی و تقلبی در داخل تولید و وارد بازار می‌شود و با قیمت خیلی کمتر در بازار عرضه می‌شود (همان عرضه ۲۰ هزار تومان در شرایطی که کف قیمت مالیات ۳۰ هزار تومان است) یا قاچاق بصورت غیر رسمی وارد کشور می‌شود. قطعا و حتما هم کیفیت لازم وجود ندارد؛ چراکه هیچ نظارتی وجود ندارد.
تولیدکنندگان رفتند اما برندها همچنان وجود دارند!
رئیس انجمن دخانیات اظهار کرد: متاسفانه قانون‌گذار قانونی مصوب کرده که بخشی که می‌خواهد تولید قانونی داشته باشد، در حوزه رقابت جایگاهی ندارند؛ بر همین اساس به‌تدریج از چرخه تولید قانونی خارج می‌شوند؛ از همین روی بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی هم که سرمایه‌گذاری کرده بودند، از آنجایی که دیدند نمی‌توانند در داخل رقابت کنند، تعطیل کرده و رفتند اما برندها کماکان در بازار وجود دارد.
تاثیر توصیه‌های اشتباه بهداشتی بر قانون‌گذاران
این مقام صنفی تصریح کرد: قانون‌گذار زمانیکه در تدوین قانون، دقت نمی‌کند و متاسفانه تحت تاثیر وزارت بهداشت و کمیسیون بهداشت، افزایش درصدی را اعمال می‌کند که امکان نظارت و کنترل آن هم در مرزها و هم در واحدهای تولیدی وجود ندارد، کل این فضا را در اختیار قاچاقچیان و جعلی‌کاران قرار داده است؛ ضمن اینکه مصرف‌کننده متحمل این آسیب می‌شود، خزانه دولت، اشتغال، سلامت جامعه و... و. تنها به واسطه اینکه قانون‌گذار دقت کافی ندارد، آسیب می‌بیند.
وی درباره میزان مصرف کشور، تصریح کرد: در خصوص میزان مصرف آمار چندان دقیقی، به‌دلیل واردات غیررسمی وجود ندارد اما طبق آنچه که واحدهای تولیدی اعلام می‌کنند و بر اساس تجربه‌ای وجود دارد و همچنین براساس آمارهای تجارت کشورهای خارجی که اعلام می‌کنند چقدر از کالاهایشان به سمت ایران آمده است می‌توان، حدودی و تقریبی میزان مصرف را محاسبه کرد.
۴۵۷ میلیون دلار سیگار غیرقانونی به سمت ایران آمده است
وی افزود: طبق گزارش‌های بین کشوری که سازمان ملل اعلام کرده است، ۴۵۷ میلیون و ۱۲۲ هزار و ۷۷۰ دلار در سال ۲۰۲۳ سیگار از چند کشور به سمت ایران حرکت کرده است. این یعنی کشورهای عمان، ارمنستان، گرجستان، امارات، کویت و... اعلام کرده‌اند که سیگاری که از گمرک خارج شده در سال ۲۰۲۳، به سمت ایران رفته است؛ این درحالیست گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که هیچ سیگاری به صورت قانونی وارد کشور نشده است! اساساً یکی از روش‌های تعیین قاچاق، همین تبادل بین کشوری است. البته که آمار دقیقی هم نیست؛ چراکه بطور مثال صادرات کشور عراق در این آمار نبود اما حجم قابل توجهی از جعل و تقلبی که وارد کشور می‌شود از سمت شمال عراق و از سلیمانیه وارد ایران می‌شود.
تاجدار ادامه داد: با یک ضرب و تقسیم حدودی میانگین قیمت سیگار، همین ۴۵۷ میلیون دلار معادل بالغ بر ۴۰ میلیارد نخ سیگار است؛ که نیاز است ستاد مبارزه با قاچاق کالا بررسی کند اما آنچه که ما بر اساس این گزارش در اختیار داریم، گویای این است که بالغ بر ۴۰ میلیارد نخ سیگار از مبادی غیر رسمی وارد کشور ما می‌شود.
سرانه مصرف سیگار هر ایرانی 4 نخ در هر روز
این مقام صنفی خاطرنشان کرد: با این اعداد و ارقام و میزان تولیدی که در سال گذشته حدود ۷۹ میلیارد نرخ ثبت کردیم، حدود ۱۱۲-۱۱۰ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود. این میزان مصرف تقسیم بر ۹۰ میلیون نفر جمعیت کشور، تقریبا ۱۲۲۲ نخ سرانه مصرف هر نفر در سال است که به عبارتی می‌شود روزانه چهار نخ برای هر نفر! که عدد بالایی است و رشد مصرف محصولات دخانی را نشان می‌دهد که نگران‌کننده است.
وی تصریح کرد: سیاست گذاری ما درست نیست؛ عوارض و مالیات را بالا می‌بریم و فشار را به تولیدکننده می‌آوریم اما نمی‌توانیم مرزهای کشور را کنترل کنیم و بازار را در اختیار قاچاق گذاشته‌ایم. این ۴۰ میلیارد نخ، یعنی بیش از ۵۰ درصد تولید کشور (تولید ۷۹ میلیارد نخ بوده است). بنابراین بایستی بازنگری در سیاست‌گذاری در این حوزه اعمال شود.
سهم 100درصدی قاچاقچیان در بازار سیگارهای الکترونیکی و حرارتی
تاجدار در ادامه به موضوع سیگارهای الکترونیکی و حرارتی اشاره کرد و گفت: براساس جست‌وجویی‌هایی که در فضای مجازی از واحدهای توزیعی سیگارهای الکترونیکی و حرارتی در ایران داشتیم، حدود ۲۰ واحد وبسایت و فروشنده مجازی داریم. حدود ۳۰ فروشگاه هم شناسایی شد که فروش حضوری هم دارند، بنابراین ۶۰-۵۰ واحد در فضای مجازی فعالیت می‌کنند و این سیگارها را می‌فروشند. این درحالیست که یک نخ سیگار حرارتی و الکترونیکی از مبادی رسمی، وارد کشور نمی‌شود؛ در حقیقت هرچه سیگار الکترونیکی و سیگار حرارتی در کشور است، قاچاق وارد می‌شود. در حقیقت مانعی هستند که تولیدکننده قانونی ما، بتواند، توزیع‌کننده قانونی باشد و این کالا را رسمی وارد کرده و بفروشد.
رئیس انجمن دخانیات خاطرنشان کرد: در همه صنایع مگر غیراز این است که تلاش می‌شود کالایی که تولید می‌شود، ضرر کمتری برای مصرف‌کننده داشته باشد؟ از روغن خوراکی، پالم را گرفتند تا آسیب کمتری به مصرف‌کننده وارد کند یا نوشابه بدون قند تولید می‌کنیم تا به لحاظ قندی، قند کمتری به مصرف‌کننده برسد؛ هواپزها تولید شدند تا روغن در غذا مصرف نشود، یا لبنیات کم‌چرب تولید می‌شود تا آشیب کمتر شود؛ چرا در حوزه سیگار و صنعت دخانیات چنین تفکری وجود ندارد؟
وی افزود: سیگارهای حرارتی یا سیگار الکترونیکی تولید شدند تا این قطران را حذف کرده باشند. طبق آنچه که خود مجموعه وزارت بهداشت اعلام کرده است، سوختن کاغذ سیگار باعث می‌شود ۴۰۰۰ نوع ماده سمی تولید شود. یعنی کاغذ سیگار وقتی با توتون ترکیب می‌شود و می‌سوزد، قطران تولید می‌کند که ۴۰۰۰ ماده سمی را به همراه دارد. در تکنولوژی جدید، این ۴۰۰۰ نوع ماده سمی حذف شده تا اسیب کمتری به مصرف‌کننده برسد. نمی‌گوییم آسیبی ندارد! می‌گوییم آسیب کمتر به مصرف‌کننده برسد.
تاجدار تصریح کرد: بنابراین چرا نمی‌گذارند که این سیگارهای با آسیب کمتر، بصورت قانونی وارد شود. وقتی نمی‌توانیم مرزها را کنترل کنیم که هیچ سیگاری قاچاق وارد نشود، به تولیدکننده قانونی، توزیع‌کننده، مصرف‌کننده و... آسیب وارد می‌کنیم. این درحالیست که در واردات قانونی خود دولت با اخذ مالیات و ایجاد اشتغال و... می‌تواند منتفع شود. اگر مرزها کنترل می‌شد و اجازه واردات یک نخ هم داده نمی‌شد این شیوه درست بود اما اکنون که در بازار هست و به دست مصرف‌کننده می‌رسد، چرا قانونی نه!؟ در حقیقت تلاش می‌کنیم که سبد قاچاق را غنی‌تر کنیم؛ یعنی حاکمیت با این تصمیماتی که می‌گیرد، سبد قاچاق را قوی می‌کند.
