به گزارش ایران اکونا به نقل از دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، دفتر سربازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سیگار) 30 آوریل گزارش سه‌ماهه جدید خود را درباره افغانستان منتشر کرد؛ گزارشی که بخش مربوط به «اعتبارات تخصیص داده شده آمریکا برای افغانستان»، جنجالی شد.
این اداره سال 2008 میلادی توسط کنگره آمریکا، به دلیل فساد گسترده مالی در پروژه‌ها، ناکامی‌های نظامی این کشور در افغانستان و به منظور نظارت عینی و مستقل از کاخ سفید بر پروژه‌ها و فعالیت‌های آمریکا در افغانستان تشکیل شد. سیگار همچنان پس از خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان نیز به گزارش ایران اکونا به نقل از دهی ادامه می‌دهد.
آنچه در گزارش سیگار آمده، در برابر آنچه در گزارش رسانه‌ها گفته شد
سیگار در این گزارش مجموع اعتبارات تخصیص داده شده آمریکا در بخش کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، از آگوست 2021 (زمان به قدرت رسیدن طالبان) تاکنون را 2.8 میلیارد دلار اعلام کرده است.
بر اساس این گزارش، دولت آمریکا 5.38 میلیارد دلار را در بخش روند تخلیه و اسکان مجدد همکاران افغانِ نظامیان آمریکایی و هزینه‌های دیگر مرتبط با آن و همچنین 5.53 میلیارد دلار دیگر را نیز برای پذیرایی از پناهجویان افغان در آمریکا هزینه کرده است.
سیگار همچنین انتقال نیمی از دارایی‌های ارزی بانک مرکزی افغانستان (3.5 میلیارد دلار) به «صندوق امانی افغانستان» در بانکتسویه حساب‌های بین‌المللی در سوئیس که طالبان نه بر آن کنترلی دارد و نه تاکنون دلاری از آن خارج شده را نیز به حساب اعتبارات تخصیص داده شده به افغانستان آورده است.
با این حال بسیاری از رسانه‌های افغانستان، همچنین برخی رسانه‌ها در ایران در منعکس کردن گزارش سیگار، بدون توجه به محتوای آن تیتر زدند «آمریکا تاکنون به افغانستان تحت حاکمیت طالبان بیش از 17 میلیارد دلار کمک کرده است» و بدین ترتیب هزینه‌های روند تخلیه همکاران افغانِ نظامیان آمریکایی، پذیرایی از آنها در آمریکا و انتقال دارایی‌های مردم افغانستان به حسابی تحت کنترل آمریکا در سوئیس را نیز به حساب کمک به افغانستان تداعی کردند.
اما واقعیت ماجرا؛ کاهش بیش از 80 درصدی کمک‌ها
گزارش سیگار در ادامه میزان اعتبارات تخصیص داده شده برای افغانستان از 1 اکتبر 2021 تا 31 مارس 2024 را منتشر کرد که کاهش شدید میزان کمک‌ها به افغانستان را نشان می‌دهد.
بر اساس جدول منتشر شده، این کمک‌ها در دسته‌بندی کمک‌های بشردوستانه، کمک‌های توسعه‌ای و عملیات‌های آژانس‌های این کشور قرار دارد که در خصوص افغانستان فعالیت می‌کنند.
عملیات‌های آژانس‌های آمریکا شامل برنامه‌های دیپلماتیک، هزینه تأمین امنیت، ساخت‌وساز و هزینه‌های جاری سفارت، هزینه‌های آژانس بین‌المللی توسعه آمریکا(USAID) در افغانستان و هزینه‌های جاری ادارات بازرسی این کشور می‌شود.
آمارهای منتشر شده توسط سیگار در این گزارش نشان می‌دهد کمک‌های آمریکا به افغانستان نه تنها افزایش نداشته، بلکه به شدت کاهش داشته است.
میزان کمک‌های بشردوستانه آمریکا به افغانستان در سال مالی 2022، یک میلیارد و 77 میلیون دلار بود، این میزان در سال 2023 به 656 میلیون دلار کاهش یافت و در سال جاری میلادی نیز با کاهش بیش از 80 درصدی در مقایسه با سال 2022 به 237 میلیون دلار کاهش یافته است.
از سوی دیگر، کمک‌های ادعایی توسعه‌ای آمریکا در سال مالی 2022 معادل 217 میلیون دلار، در سال 2023 معادل 185 میلیون دلار و در سال جاری میلادی به 11 میلیون دلار کاهش یافته است.
دسته‌بندی بودجه(برحسب میلیون دلار) | سال مالی 2022 | سال مالی 2023 | سال مالی 2024 | مجموع |
بشردوستانه | 1,077.69 | 656.20 | 237.88 | 1.971.77 |
توسعه‌ای | 217.76 | 185.85 | 11.3 | 414.49 |
عملیات آژانس‌ها | 229.19 | 57.41 | 27.82 | 314.43 |
امنیتی | 100.00 | 0.00 | 0.00 | 100.00 |
مجموع | 1,624.65 | 899.45 | 277.03 | 2,801.13 |
تأثیر کاهش کمک‌های آمریکا بر بحران انسانی در افغانستان چه بوده است؟
باید خاطرنشان کرد آمریکا تنها کشور حمایت‌‌کننده از برنامه‌های بشردوستانه در افغانستان نیست، اما بزرگترین تأمین کننده مالی این پروژه‌ها خوانده می‌شود، با این حال کاهش شدید کمک‌های آمریکا تأثیر قابل توجهی بر وضعیت بحران انسانی در افغانستان نداشته است.
ارزیابی «فیوز نیت» درباره سطح ناامنی غذایی در افغانستان فوریه 2023
مقایسه ارزیابی‌های «شبکه سیستم هشدار اولیه قحطی» (FEWS NET) درباره سطح ناامنی غذایی در افغانستان متعلق به فوریه 2023 و زمان مشابه در سال 2024، نشان می‌دهد در نقشه جدید خبری از مناطق هاشور خورده وجود ندارد.
مناطق هاشور خورده توسط «فیوز نت»، وابسته به USAID، حاکی از آن است که اگر در این ولایات کمک‌های بشردوستانه وجود نداشت، سطح ناامنی غذایی در آن مناطق شدیدتر بود.
در پی کاهش شدید کمک‌ها، ناامنی غذایی در برخی ولایات مانند فاریاب، هرات و سمنگان تشدید شده است اما در دیگر مناطق افغانستان کاهش کمک‌ها منجر به افزایش قابل توجه ناامنی غذایی نشده است.
IPC چیست و چگونه سطح ناامنی غذایی را تعریف می‌کند؟
مقیاس طبقه‌بندی فاز امنیت غذایی یکپارچه (IPC) روش برای طبقه‌بندی سطح ناامنی غذایی است. این مقیاس شامل پنج فاز است که به ترتیب شامل: فاز یک «تأمین اکثر نیازهای اولیه غذایی خانوارها»، فاز دو «ناامنی غذایی مرزی»، فاز سه «بحران حاد امنیت غذایی و معیشت»، فاز چهار «وضعیت بحران بشری» و فاز پنچ «قحطی یا فاجعه انسانی» می‌شود.
بر اساس گزارش فیوزنت، بدخشان و نورستان در فوریه سال 2023 در فاز 3 ناامنی غذایی قرار داشتند و هاشورها حاکی از آن است که این ولایات به واسطه کمک‌های غذایی به فاز 4 ناامنی غذایی یا بحران بشری سقوط نکرده بودند.
ارزیابی «فیوز نیت» درباره سطح ناامنی غذایی در افغانستان فوریه 2024
از سوی دیگر بغلان و نیمروز نیز در فاز دو ناامنی غذایی قرار داشتند و کمک‌ها این ولایات را بالاتر از فاز 3 نگه داشته بود.
اکنون پس از گذشت یک سال، کاهش شدید کمک‌ها سبب نشده تا دسته‌بندی هیچ یک از این ولایات در طبق‌بندی IPC تغییر کند و هیچ خبری هم از مناطق هاشور زده در ارزیابی فیوزنت وجود ندارد، به این معنی که کمک‌های خارجی این ولایات را سرپا نگه نداشته است.
بررسی گزارش سیگار نشان می‌دهد میزان کمک‌های بشردوستانه آمریکا به افغانستان کاهش 80 درصدی داشته، اما سطح ناامنی غذایی در افغانستان تغییر قابل توجهی نداشته است.
چرا کاهش شدید کمک‌های آمریکا تأثیر قابل توجهی نداشته است؟
چند مسئله برای توضیح این موضوع وجود دارد و در عین حال چند پرسش را نیز بوجود می‌آورد؛ اینکه این همه کمک ادعایی آمریکا به افغانستان چطور هزینه می‌شده؟ آیا اساساً کمکی صورت می‌گرفته و به طور مؤثر توزیع و مصرف می‌شده؟ در اینصورت چگونه است که کاهش کمک‌ها تغییر قابل توجهی در پی نداشته؟
احتمال اول این است که در سال 2023 هم در سطح نیاز به کمک‌های بشری و هم میزان و مقیاس کمک‌های آمریکا در افغانستان اغراق شده بود.
احتمال دوم این است که وضعیت اقتصادی افغانستان به طور اساسی و قابل توجهی بهبود یافته است؛ موضوعی که با یافته‌های بانک جهانی مبنی بر اینکه فقر در جوامع روستایی در افغانستان بین سال‌های 2020 تا 2023 کاهش یافته، نیز مطابقت دارد. اگرچه اینکه تلفیقی از هر دوی این فرضیات نیز محتمل است.
در پایان باید گفت اگرچه افغانستان کشوری فقیر است اما گزارش‌های رسمی و حقایق میدانی حاکی از آن است که اقتصاد این کشور نه سقوط کرده و نه در حال فروپاشی است.
