خبرگزاری مهر _ گروه سلامت: گردشگری سلامت یکی از شاخه‌های نوظهور و رو به رشد در صنعت گردشگری است که در دهه‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی کشورها تبدیل شده است. این نوع گردشگری شامل سفرهایی است که با هدف دریافت خدمات درمانی، بهداشتی یا پیشگیری از بیماری‌ها انجام می‌شود. گردشگران سلامت اغلب به دنبال خدماتی هستند که از نظر کیفیت بالا و هزینه مقرون‌به‌صرفه باشند. از جراحی‌های پیچیده و درمان‌های تخصصی تا خدمات زیبایی، آب‌درمانی و طب سنتی، تنوع خدمات در این حوزه، گردشگری سلامت را به صنعتی پررونق و جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است. اهمیت گردشگری سلامت نه‌تنها به دلایل اقتصادی بلکه به دلایل اجتماعی و فرهنگی نیز برجسته است. این صنعت به انتقال دانش پزشکی، ارتقای کیفیت خدمات درمانی محلی، و تعامل فرهنگی میان ملت‌ها کمک می‌کند. از سوی دیگر، دسترسی آسان‌تر به فناوری‌های پیشرفته پزشکی و نیروی متخصص با مهارت، نقش کلیدی در جذب گردشگران سلامت به مقاصد خاص دارد. به همین خاطر، برای بررسی عمیق‌تر ابعاد مختلف گردشگری سلامت و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی آن، به گفت‌وگو با محمد جهانگیری رئیس انجمن گردشگری سلامت پرداخته‌ایم.
محمد جهانگیری رئیس انجمن گردشگری سلامت در مورد خدمات بین‌المللی سلامت گفت: این موضوع، مقوله‌ای فراگیر و جامع است که شامل چندین حوزه می‌شود. یکی از این حوزه‌ها، توریسم سلامت یا گردشگری سلامت است. حوزه دیگر، پزشکی از راه دور یا تله مدیسین می‌باشد. سومین موضوع به حوزه پژوهش، هماهنگی‌های آموزشی و ارتقای توانمندسازی مرتبط است. چهارمین حوزه، تجارت سلامت و خدمات سلامت و همچنین تجهیزات و مباحث مختلف این حوزه است. پنجمین موضوع نیز بحث همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در حوزه بهداشت، درمان و سایر حوزه‌های مرتبط است. بنابراین، این حوزه بسیار گسترده و جامع است.
وی افزود: ما مفهومی به نام صادرات داریم. وقتی تعریفی برای آن ارائه می‌کنید، به معنای صادر کردن یک کالا یا خدمت است. این کار پسندیده و خوبی است و بسیاری از کشورها روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما اگر مفهوم تجارت بین‌الملل را مطرح کنید، صادرات تنها جزئی از آن است. شما می‌توانید در قالب تجارت بین‌الملل، اقدام به کشت فرا سرزمینی کنید. مثلاً در یکی از مناطق قفقاز یا آمریکای لاتین کشت انجام دهید و محصولات آن را به کشور دیگری ارسال کنید، حتی اگر به ایران وارد نشود. سود حاصل از این اقدام در ایران به کار گرفته می‌شود. به این فرایند تجارت بین‌الملل می‌گویند.
جهانگیری همچنین به سرمایه‌گذاری در صنایع دیگر اشاره کرد: به عنوان مثال، اگر در خودروسازی یک کشور سرمایه‌گذاری کنید، ممکن است خودروها به ایران صادر نشوند و در همان کشور مصرف یا به کشورهای دیگر صادر شوند. این نیز بخشی از تجارت بین‌الملل است که می‌تواند با صادرات متقابل به همان کشور همراه باشد.
سلامت امروز مرز نمی‌شناسد
امروز سلامت واقعاً مرز نمی‌شناسد، به‌ویژه بعد از شیوع کرونا که این موضوع برای همه ثابت شد. دیگر مرزی بین کشورها وجود ندارد و همه باید به یاری یکدیگر بشتابیم
رئیس انجمن گردشگری سلامت با تأکید بر اهمیت خدمات بین‌المللی سلامت اظهار داشت: امروز سلامت واقعاً مرز نمی‌شناسد، به‌ویژه بعد از شیوع کرونا که این موضوع برای همه ثابت شد. دیگر مرزی بین کشورها وجود ندارد و همه باید به یاری یکدیگر بشتابیم. در این میان، ابزارهایی مانند ارتباطات، فضای مجازی، هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین نقش مهمی ایفا می‌کنند. پلتفرم‌ها یا همان سکوهای موجود نشان می‌دهند که موضوع خدمات سلامت بین‌المللی فراتر از یک حوزه یا دانشگاه خاص است. این خدمات می‌توانند از یک کشور به کشور دیگر ارائه شوند و حتی فردی در یک کشور دیگر نیز می‌تواند از این خدمات بهره‌مند شود. این همان چیزی است که ما از آن به عنوان خدمات بین‌المللی سلامت یاد می‌کنیم.
جهانگیری با اشاره به ظرفیت‌های ایران در این حوزه تصریح کرد: ما سالیان سال روی این موضوع تحقیق کرده‌ایم و به همین دلیل ترجیح می‌دهیم به جای تمرکز صرف بر گردشگری سلامت، از مفهوم گسترده‌تر خدمات بین‌المللی سلامت صحبت کنیم. ایران این ظرفیت را دارد که در منطقه به عنوان محور خدمات بین‌المللی سلامت شناخته شود و در ارتقای سلامت کشورهای همسو، توسعه خدمات، صادرات خدمات فنی، پزشکی، بهداشتی و فناوری نوین کمک کند.
وی همچنین به توانمندی‌های ایران در حوزه‌های نوین علمی اشاره کرد و گفت: در زمینه سلول‌های بنیادی، ایران یکی از سر آمدهای منطقه است. همچنین در حوزه پیوندهای مختلف و تولید داروها و فناوری‌های پزشکی می‌توانیم منشأ خدمات برای کشورهای اطراف باشیم و به توسعه آنها کمک کنیم. گردشگری سلامت بخشی از خدمات بین‌المللی سلامت است که می‌تواند در این چارچوب تعریف شود. اما این خدمات گسترده‌تر از گردشگری سلامت بوده و شامل جنبه‌های متنوعی از فناوری‌ها، علوم و داروها می‌شود که امکان توسعه آنها در کشورهای منطقه وجود دارد.
گردشگری سلامت در مسیر رشد جهانی؛ ایران، قطب خدمات پزشکی منطقه
برخلاف گذشته که دریافت خدمات پزشکی صرفاً به صورت حضوری انجام می‌شد، امروزه بسیاری از خدمات به صورت مجازی قابل ارائه هستند
جهانگیری در خصوص وضعیت جذب توریست سلامت در ایران اظهار کرد: گردشگری سلامت به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم در حوزه پزشکی و سلامت در دنیا شناخته می‌شود. سلامت و پزشکی مرز نمی‌شناسد و افراد برای حفظ یا ارتقای سلامت خود اقدام می‌کنند. اگر خدمات مورد نیاز در نزدیکی محل زندگی‌شان در دسترس باشد، به آنجا مراجعه می‌کنند؛ در غیر این صورت به شهر یا کشور دیگری سفر می‌کنند. مولفه‌هایی وجود دارند که تعیین می‌کنند آیا افراد برای دریافت خدمات سلامت سفر کنند یا خیر. برخلاف گذشته که دریافت خدمات پزشکی صرفاً به صورت حضوری انجام می‌شد، امروزه بسیاری از خدمات به صورت مجازی قابل ارائه هستند. حتی خدمات پزشکی می‌توانند ترکیبی از خدمات حضوری و مجازی باشند و این موضوع نیاز به سفر را در برخی موارد کاهش می‌دهد.
رئیس انجمن گردشگری سلامت افزود: بر اساس برخی آمارها، حدود ۱۰ میلیون نفر در سال خدمات سلامت را از کشورهایی به غیر از کشور خود دریافت می‌کنند. در مورد ایران، آمارهای متفاوتی وجود دارد. منطقه‌ای با جمعیت ۲۵۰ میلیون نفر در اطراف ایران وجود دارد که به خدمات پزشکی ایران نیازمند است و ایران می‌تواند سهم قابل توجهی از این بازار را در اختیار بگیرد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به آمارهای جهانی اشاره کرد و گفت: از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵، رشد قابل توجهی در حوزه‌های مختلف سلامت پیش‌بینی شده است. تمامی مباحث مرتبط با سلامت، از بهبود سلامت عمومی گرفته تا حوزه‌های مرتبط با غذا، زیبایی و خدمات پزشکی، به عنوان بازاری چند تریلیون دلاری شناخته می‌شوند. ارزش این بازار در سال ۲۰۲۰ حدود ۴.۵ تریلیون دلار بود و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷ به ۷ تریلیون دلار برسد. در این میان، یکی از حوزه‌هایی که رشد محسوسی داشته است، ولنس توریسم (Wellness Tourism) یا گردشگری سلامت با هدف ارتقای سلامت است. بر اساس آمارهای جهانی، این حوزه در مدت مذکور رشدی حدود ۲۹ درصد خواهد داشت که بیشترین رشد در میان حوزه‌های مرتبط با سلامت است. این میزان رشد با رشد ۶ درصدی بهداشت عمومی قابل مقایسه است و علاقه مردم به سلامت فردی و بهبود کیفیت زندگی باعث این رشد چشمگیر شده است.
جهانگیری خاطرنشان کرد: خود مقوله سفر نیز می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت جسمی، روحی و روانی افراد داشته باشد چون افراد بیشتر به سلامتی خود فکر می‌کنند و برای سلامت همدیگر ایستا عمل نمی‌کنند و از این رو، سفرهای مرتبط با سلامت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند. این حوزه علاوه بر خدمات پزشکی، ابعاد دیگری مانند سلامت روانی، تغذیه و زیبایی را نیز در بر می‌گیرد که همه این‌ها موجب رشد قابل توجه بازار گردشگری سلامت شده است.
یک میلیون گردشگر سلامت در ایران؛ آماری امیدوارکننده برای صنعت پزشکی
وی از آمار قابل توجه ورود گردشگران سلامت به ایران خبر داد و گفت: گردشگری سلامت شامل بخش‌های مختلفی از جمله توریسم پزشکی است. در این حوزه، آمارها نشان‌دهنده رشد مناسب این صنعت در کشور است. در سال گذشته بیش از یک میلیون نفر برای دریافت خدمات سلامت به ایران سفر کرده‌اند. این افراد عمدتاً از مناطق مرزی و شهرهای مختلف وارد کشور شده‌اند و بخشی از آنها خدمات بستری دریافت کرده‌اند، در حالی که آمار مراجعه‌کنندگان سرپایی بسیار بالاتر است.
جهانگیری همچنین تأکید کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد از گردشگران ورودی به ایران، معادل حدود یک میلیون نفر، با هدف دریافت خدمات سلامت به کشور آمده‌اند. با توجه به آمار کلی گردشگران ایران که حدود ۵ تا ۶ میلیون نفر در سال گذشته بوده، این رقم نشان‌دهنده اهمیت و رشد بخش سلامت در حوزه گردشگری است. خدمات ارائه‌شده در حوزه سلامت نقش کلیدی در جذب گردشگران خارجی به ایران داشته و این صنعت می‌تواند به‌عنوان یکی از محورهای توسعه اقتصادی کشور مورد توجه قرار گیرد.
ارتقای جایگاه ایران در گردشگری سلامت با توسعه زیرساخت‌ها و پذیرش علمی
گردشگری سلامت علاوه بر ایجاد درآمد، باعث ارتقای شاخص‌های علمی، پژوهشی و فناوری در کشور میزبان می‌شود
رئیس انجمن گردشگری سلامت اعلام کرد: این صنعت علاوه بر ایجاد درآمد، باعث ارتقای شاخص‌های علمی، پژوهشی و فناوری در کشور میزبان می‌شود. اعتماد بیماران خارجی به نظام سلامت و پزشکان ایران، نقش اساسی در رشد این صنعت دارد. امروز به دلیل پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه سلامت، بسیاری از بیماران خارجی ایران را به عنوان مقصد درمانی خود انتخاب می‌کنند. این امر نشان‌دهنده اعتماد جهانی به دانش پزشکی و کیفیت خدمات درمانی کشور است.
وی همچنین بر لزوم توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی تأکید کرد و خاطرنشان ساخت: بیمارستان‌ها و کلینیک‌های ایران، به ویژه در بخش دولتی، از لحاظ تجهیزات پزشکی در سطح بالایی قرار دارند و پزشکان ایرانی به عنوان دانشمندان برجسته در مرزهای علم فعالیت می‌کنند. این پیشرفت‌ها ایران را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری سلامت در منطقه تبدیل کرده است.
توریسم سلامت فرصتی برای بهبود اقتصاد، روابط منطقه‌ای و خدمات به مردم
ساخت بیمارستان‌های باکیفیت و استاندارد، علاوه بر خدمت‌رسانی به مردم داخل کشور، می‌تواند ظرفیت قابل‌توجهی را برای جذب بیماران خارجی فراهم کند
جهانگیری، در اظهاراتی به اهمیت توسعه صنعت توریسم سلامت و تأثیرات مثبت آن بر اقتصاد و روابط بین‌المللی کشور پرداخت.
رئیس انجمن گردشگری سلامت با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از این فرصت گفت: ساخت بیمارستان‌های باکیفیت و استاندارد، علاوه بر خدمت‌رسانی به مردم داخل کشور، می‌تواند ظرفیت قابل‌توجهی را برای جذب بیماران خارجی فراهم کند. در این میان، حداکثر ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت بیمارستان‌های مدرن به بیماران خارجی اختصاص می‌یابد و ۶۰ تا ۷۰ درصد باقی‌مانده در خدمت مردم کشورمان خواهد بود. بنابراین، بزرگ‌ترین بهره‌برداران از این ظرفیت همچنان مردم خودمان هستند. اگر به این صنعت با دیدی بلندمدت و حرفه‌ای نگاه کنیم و آن را به‌عنوان بخشی از خدمات بین‌المللی گسترش دهیم، نه‌تنها نظام سلامت ما بهبود می‌یابد، بلکه فواید قابل‌توجهی به مردم و کشور خواهد رسید. از سوی دیگر، حضور بیماران خارجی می‌تواند اعتماد میان کشورهای همسایه و منطقه به ایران را تقویت کند. وقتی این بیماران برای درمان به ایران می‌آیند و بهبودی می‌یابند، این تجربه به بهبود روابط حسن همجواری و ایجاد تصورات مثبت در میان مردم منطقه منجر خواهد شد. همچنین بسیاری از ابهامات و ذهنیت‌های منفی که ممکن است نسبت به کشور وجود داشته باشد، از بین می‌رود.
وی در بخش دیگری از سخنانش به مزایای اقتصادی این صنعت اشاره کرد و افزود: توریسم سلامت یکی از مهم‌ترین راه‌های ارزآوری برای کشور است. این ارزآوری نه‌تنها به بخش پزشکی محدود نمی‌شود، بلکه در کل جامعه توزیع می‌شود. بیماران خارجی که برای درمان به ایران سفر می‌کنند، علاوه بر پرداخت هزینه‌های درمان، از هتل‌ها، ناوگان حمل‌ونقل، رستوران‌ها و صنایع غذایی استفاده می‌کنند. همچنین خرید سوغات و استفاده از دیگر خدمات گردشگری نیز به رونق اقتصادی کمک می‌کند.
طبق برآوردها، یک توریست سلامت سه برابر بیشتر از یک توریست عادی هزینه می‌کند. این تفاوت می‌تواند تأثیر چشمگیری بر اقتصاد کشور داشته باشد
جهانگیری با اشاره به تفاوت هزینه‌ها میان توریسم سلامت و توریسم عادی گفت: طبق برآوردها، یک توریست سلامت سه برابر بیشتر از یک توریست عادی هزینه می‌کند. این تفاوت می‌تواند تأثیر چشمگیری بر اقتصاد کشور داشته باشد. البته در برخی موارد این رقم حتی بیشتر از سه برابر نیز گزارش شده است. این نشان می‌دهد که توسعه این صنعت علاوه بر ارزآوری، پتانسیل زیادی برای ایجاد اشتغال و رونق سایر صنایع وابسته دارد.
رئیس انجمن گردشگری سلامت تاکید کرد: توریسم سلامت فرصتی برای تقویت جایگاه ایران در منطقه و جهان است. این صنعت نه‌تنها به نفع مردم کشور خواهد بود، بلکه به افزایش تعاملات مثبت بین‌المللی و ایجاد روابط پایدارتر با کشورهای همسایه نیز کمک خواهد کرد. برای دستیابی به این اهداف، لازم است با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری مناسب، زیرساخت‌های لازم برای گسترش این صنعت را فراهم کنیم.
ظرفیت عظیم گردشگری سلامت در ایران؛ فرصتی برای جایگزینی درآمدهای نفتی
سهم کنونی ایران از گردشگری سلامت جهانی بسیار ناچیز است، در حالی که این صنعت می‌تواند نقشی کلیدی در جایگزینی درآمدهای نفتی و بهبود اقتصاد کشور ایفا کند
جهانگیری، با بیان اهمیت این صنعت در اقتصاد جهانی و ایران، گفت: سهم کنونی ایران از گردشگری سلامت جهانی بسیار ناچیز است، در حالی که این صنعت می‌تواند نقشی کلیدی در جایگزینی درآمدهای نفتی و بهبود اقتصاد کشور ایفا کند.
وی با استناد به آمارهای بین‌المللی افزود: پیش‌بینی می‌شود حجم بازار گردشگری سلامت تا سال ۲۰۲۵ به ۱.۱ تریلیون دلار برسد. از این مقدار، سهم بالقوه ایران حداقل ۱۱ میلیارد دلار است، اما در حال حاضر کشور تنها حدود ۱.۲ میلیارد دلار از این ظرفیت را بالفعل کرده است. این آمار نشان می‌دهد که برای دستیابی به هدف ۶ میلیارد یورویی تعریف‌شده در برنامه هفتم توسعه، نیاز به رشدی معادل ۵۰۰ درصد داریم، و برای رسیدن به سهم واقعی ایران، این میزان باید حدود ۹۰۰ درصد افزایش یابد.
رئیس انجمن گردشگری سلامت با مقایسه درآمدهای این حوزه و صنعت نفت تصریح کرد: یک بیمار خارجی که برای دریافت خدمات درمانی به ایران سفر می‌کند، به‌طور متوسط بین ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ دلار هزینه می‌کند. این مبلغ معادل ارزش صادرات ۵۰ بشکه نفت با قیمت ۷۰ دلار است. در حالی که برای تولید و صادرات ۵۰ بشکه نفت هزینه‌های بالایی صرف زیرساخت‌ها و تأسیسات می‌شود، در حوزه گردشگری سلامت عمده سرمایه‌گذاری‌ها توسط بخش خصوصی انجام شده و دولت هزینه‌ای برای زیرساخت‌ها متحمل نشده است.
جهانگیری با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه ایران در این صنعت، گفت: ایران از نظر امکانات پزشکی، نیروی انسانی متخصص، و هزینه‌های پایین درمانی در مقایسه با بسیاری از کشورها، مزیت‌های رقابتی قابل‌توجهی دارد. با این حال، تاکنون سرمایه‌گذاری مؤثری در زیرساخت‌های گردشگری سلامت، از جمله مراکز اقامتی، تبلیغات بین‌المللی، و خدمات رفاهی، انجام نشده است. دولت می‌تواند با ارائه خطوط اعتباری و حمایت‌های مالی از سرمایه‌گذاران خصوصی، زمینه توسعه این صنعت را فراهم کند. گردشگری سلامت علاوه بر مزایای اقتصادی، می‌تواند تصویری مثبت از ایران در عرصه بین‌المللی ایجاد کند و به توسعه پایدار مناطق مختلف کشور کمک کند.
نیاز به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مؤثر
وی در خصوص توسعه این صنعت تأکید کرد: توسعه این صنعت مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، و حمایت‌های دولتی است. با فعال‌سازی ظرفیت‌های بالقوه، گردشگری سلامت می‌تواند نه تنها خلاءهای اقتصادی کشور را پر کند، بلکه به منبعی پایدار برای ارزآوری تبدیل شود و حتی نقش نفت را در اقتصاد کشور کمرنگ کند. در صورت بی‌توجهی به این فرصت طلایی، ایران از بازار جهانی گردشگری سلامت عقب خواهد ماند و سهم خود را به رقبا واگذار خواهد کرد.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها می‌تواند منشأ تحولات بزرگ در کشور
رئیس انجمن گردشگری سلامت با اشاره به اهمیت تقویت زیرساخت‌ها در بخش‌های مختلف کشور، بر لزوم سرمایه‌گذاری در حوزه‌های حمل و نقل، اقامتگاه‌ها و بخش‌های مرتبط با صنعت تأکید کرد و گفت: ظرفیت‌های اضافی بخش خصوصی نیز به کار گرفته شده و حتی با تسهیلات گران‌قیمت نیز فعالیت‌هایی انجام شده است. اما اگر امروز برای توسعه این زیرساخت‌ها کمک کنیم، می‌توانیم شاهد تحولات مثبت در این صنایع باشیم. سرمایه‌گذاری در ناوگان حمل و نقل داخلی و خارجی، به‌ویژه حمل و نقل ریلی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین در حوزه اقامتگاه‌ها نیز باید اقدامات جدی صورت گیرد تا تحولات مثبتی در این بخش‌ها رقم بخورد. توسعه زیرساخت‌ها نه تنها به رشد صنعت کمک می‌کند، بلکه می‌تواند منشأ تحولات بزرگ در کشور باشد.
چالش‌ها و فرصت‌های حوزه سلامت
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، تحریم‌های بین‌المللی است که نه‌تنها مردم ایران بلکه بسیاری از افرادی که نیازمند خدمات درمانی در ایران هستند، تحت تأثیر آن قرار گرفته‌اند
جهانگیری، یکی از مسئولان حوزه سلامت، در سخنانی به بررسی چالش‌ها و موانع موجود در این بخش پرداخت و تأکید کرد: حوزه سلامت با مسائل متعددی در سطح بین‌المللی و داخلی روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، تحریم‌های بین‌المللی است که نه‌تنها مردم ایران بلکه بسیاری از افرادی که نیازمند خدمات درمانی در ایران هستند، تحت تأثیر آن قرار گرفته‌اند. ایران از لحاظ سوق‌الجیشی و دسترسی برای کشورهای همسایه بهترین مقصد برای دریافت خدمات درمانی با کیفیت و قیمت مناسب است. با این حال، این تحریم‌ها به بیماران خارجی نیز آسیب زده و امکان دسترسی آنها به خدمات درمانی ارزان در ایران را محدود کرده است.
وی همچنین به تبلیغات منفی که علیه نظام سلامت ایران در برخی کشورها صورت می‌گیرد، اشاره کرد و افزود: این مسئله نیازمند راهکارهای مؤثر و برنامه‌ریزی دقیق است.
این مقام مسئول یکی دیگر از چالش‌های جدی را کمبود سرمایه‌گذاری در بخش سلامت دانست و گفت: بحث سرمایه‌گذاری نیاز به حمایت جدی از سوی قانون‌های بالادستی دارد. در قانون برنامه هفتم توسعه، ماده ۷۲ وزارت بهداشت و سایر نهادها را مکلف به اجرای اقداماتی در این زمینه کرده است، اما این قوانین نیاز به تقویت دارند. در حال حاضر، حمل‌ونقل، نظام بانکی و نقل و انتقال پول از مهم‌ترین معضلات بیماران خارجی هستند. برای رفع این مسائل باید اقدامات جدی انجام شود. خوشبختانه در موضوع روادید پیشرفت‌های خوبی حاصل شده و وزارت امور خارجه نیز تلاش‌های مؤثری در این زمینه انجام داده است. برای رفع این موانع همکاری و هماهنگی بیشتر نهادهای داخلی و بین‌المللی نیاز است.
ضرورت سرمایه‌گذاری در بازاریابی و مقابله با ایران‌هراسی
رئیس انجمن گردشگری سلامت، بر اهمیت بازاریابی مؤثر و مقابله با تبلیغات منفی علیه ایران تأکید کرد و اظهار داشت: در شرایطی که برخی رقبا یا مخالفان تلاش می‌کنند با ترویج ایران‌هراسی و طرح مسائل غیرواقعی، وجهه کشور را خدشه‌دار کنند، ما باید به تبلیغات گسترده و مؤثر در حوزه گردشگری سلامت بپردازیم. هر فردی که به ایران سفر کرده باشد، متوجه می‌شود که بسیاری از ادعاهای منفی درباره ایران صحت ندارند. بنابراین، ضروری است که در این زمینه سرمایه‌گذاری جدی صورت گیرد. رقبای ما در این حوزه فعالیت‌های گسترده‌ای انجام می‌دهند و برای رقابت با آنها نیازمند سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف هستیم. بخش خصوصی به‌تنهایی نمی‌تواند در این عرصه موفق عمل کند و لازم است که دولت وارد عمل شود.
جهانگیری نقش سازمان‌های دولتی و بخش‌های مختلف را در پیشبرد این اهداف برجسته دانست و تصریح کرد: سازمان توسعه تجارت و وزارت امور خارجه وظایف مهمی در این زمینه دارند. همچنین، اتاق‌های بازرگانی مشترک باید اقدامات موثرتری انجام دهند. هرچند برخی اقدامات تاکنون انجام شده است، اما همچنان نیازمند تلاش بیشتری در این حوزه هستیم.
عدم وجود سیستم منسجم دلیل اصلی مشکلات حوزه دلالی است
دلیل اینکه چرا با دلالی‌ها مقابله نمی‌شود، این است که ما هنوز یک ساختار و سیستم منسجم و درست در کشور ایجاد نکرده‌ایم
وی با اشاره به چالش‌های مربوط به دلالی در این صنعت گفت: دلیل اینکه چرا با دلالی‌ها مقابله نمی‌شود، این است که ما هنوز یک ساختار و سیستم منسجم و درست در کشور ایجاد نکرده‌ایم. متأسفانه تاکنون اقدامی با محوریت بخش خصوصی برای این مسئله صورت نگرفته است و باید در نظر داشت که برخوردهای صرفاً سلبی در هیچ حوزه‌ای نتیجه‌بخش نخواهد بود. برای موفقیت، باید رویکردی ایجابی اتخاذ شود.
رئیس انجمن گردشگری سلامت با بیان اینکه واسطه‌ها و برو کرها نقش مهمی در توسعه صنایع دارند، گفت: برو کرها در تمام دنیا وجود دارند و بخشی از رشد صنعت در هر حوزه‌ای به همین افراد وابسته است. در واقع، یکی از بخش‌های اصلی هر بیزینسی، فعالیت‌های بازاریابی و برو کری است. اما مشکل زمانی پیش می‌آید که این افراد از قواعد و قوانین پیروی نمی‌کنند.
جهانگیری به اقدامات انجام‌شده از سوی نهادهای مختلف اشاره کرد و افزود: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت بهداشت و حتی وزارت امور خارجه، هرکدام به صورت جداگانه اقداماتی انجام داده‌اند. به عنوان مثال، وزارت امور خارجه اعلام کرده که بدون همکاری با شرکت‌های مشخص ویزا صادر نمی‌کند. اما این اقدامات کافی نیست. ما باید یک سیستم منسجم طراحی کنیم تا بستر ارائه خدمات به گونه‌ای باشد که بیمار با اطمینان در این مسیر حرکت کند، خدمات خود را دریافت کند و به سلامت بازگردد. متأسفانه به دلیل مشکلات اقتصادی در کشور و عدم نظارت‌های کافی، حتی اگر قوانین متعددی هم تصویب شوند، به دلیل نبود نظارت بر اجرای آنها، مشکلات همچنان باقی خواهند ماند. ما نمی‌توانیم با نظارت بر تک‌تک افراد، مشکلات را حل کنیم. همان‌طور که در رانندگی هم تنها با جریمه و برخوردهای فردی نتوانسته‌ایم مشکلات را به طور کامل برطرف کنیم. اگر به همین شیوه ادامه دهیم، حتی در سالیان آینده نیز پلیس نخواهد توانست با این تفکر موفق شود.
وی تأکید کرد: باید رویکردی سیستماتیک در پیش گرفت. در حوزه نظارت بر برو کرها و مسائل مرتبط نیز همین موضوع صدق می‌کند. شاید در برخی موارد، رانندگی در کشور ما بهتر شده باشد، اما تا زمانی که سیستم‌ها و زیرساخت‌ها اصلاح نشوند، مشکلات باقی خواهند ماند. برای رفع این معضل، باید قوانین و قواعد مشخصی طراحی و اجرایی شوند و اطلاع‌رسانی کافی نیز صورت گیرد. اگر نظارت تنها بر افراد متمرکز باشد و سیستم جامعی وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار موفقیت داشت. باید سیستمی طراحی شود که همه افراد در آن چارچوب فعالیت کنند و از آن تبعیت کنند.
لزوم سامان‌دهی و شناسنامه‌دار کردن فعالیت دلالان در حوزه گردشگری سلامت
رئیس انجمن گردشگری سلامت، با اشاره به مشکلات ناشی از فعالیت‌های غیرمجاز دلالان در این حوزه، تأکید کرد: برخی از این افراد خدمات با کیفیت پایین و هزینه‌های بالا ارائه داده‌اند و در مراکزی که مطابق استانداردهای وزارت بهداشت یا دانشگاه‌های علوم پزشکی نیستند، خدمات پزشکی و اقامتی عرضه کرده‌اند. این اقدامات آسیب‌های جدی به صنعت گردشگری سلامت وارد کرده است.
جهانگیری بر اهمیت سامان‌دهی و شناسنامه‌دار کردن فعالیت این افراد تأکید کرد و اظهار داشت: با اجرای این فرآیند، امکان ارائه خدمات استاندارد و با کیفیت در مراکز مورد تأیید وزارت بهداشت و وزارت میراث‌فرهنگی فراهم خواهد شد و گام‌های مثبتی در این حوزه برداشته می‌شود.
قوانین جذب توریسم سلامت نیازمند اصلاح است
برای موفقیت در جذب توریسم سلامت، چه در بخش پزشکی و چه در حوزه سلامت، نخستین نیاز، بازاریابی حرفه‌ای است
وی با اشاره به چالش‌های موجود در جذب توریسم سلامت، مطرح کرد: این حوزه با مشکلات متعددی روبه‌روست و نیازمند اصلاح قوانین، برند سازی و بازاریابی حرفه‌ای است. در دنیا استانداردهایی وجود دارد که ما نیز باید آنها را رعایت کنیم. برای موفقیت در جذب توریسم سلامت، چه در بخش پزشکی و چه در حوزه سلامت، نخستین نیاز، بازاریابی حرفه‌ای است. برای این کار، باید در رویدادهای بین‌المللی شرکت کنیم و توانمندی‌هایمان را به نمایش بگذاریم. اما به دلیل مشکلات مالی و هزینه‌های بالا، این اتفاق به‌خوبی عملی نمی‌شود.
جهانگیری با بیان تجربه حضور ایران در نمایشگاه «عمان هلث» اظهار داشت: در دوره‌های ابتدایی حضور در این نمایشگاه، بازدهی چندانی نداشتیم، اما در دوره چهارم، بزرگ‌ترین پاویون متعلق به ایران بود. این حضور حرفه‌ای باعث شد تفاهم‌نامه‌ای با دولت عمان امضا کنیم که بر اساس آن، بیماران این کشور به‌صورت سیستماتیک به ایران ارجاع داده شوند. این روند، بازاریابی حرفه‌ای و هدفمند را نشان می‌دهد که تأثیر بسزایی در شناساندن ظرفیت‌های کشور داشت.
این مقام مسئول همچنین به اهمیت برند سازی در حوزه سلامت اشاره کرد و افزود: یکی از مشکلات اصلی ما در این حوزه، کم‌توجهی به برند سازی است. ما سرمایه‌گذاری کافی برای ساخت برند در حوزه سلامت انجام نداده‌ایم. در حالی که در کشورهای رقیب، خدمات پزشکی و بیمارستانی به بهترین شکل تبلیغ و ارائه می‌شوند، در ایران این اقدامات کمتر مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه، اگر از مردم بخواهید نام ۱۰ بیمارستان برتر ایران را بگویند، احتمالاً نمی‌توانند. این در حالی است که ایران ظرفیت‌های فراوانی در این زمینه دارد.
یکی از دلایل ضعف در برند سازی، تمرکز بیش‌ازحد بر مسائل منفی مانند خطاهای پزشکی است
رئیس انجمن گردشگری سلامت در ادامه تصریح کرد: یکی از دلایل ضعف در برند سازی، تمرکز بیش‌ازحد بر مسائل منفی مانند خطاهای پزشکی است.
وی گفت: خطای پزشکی در تمام دنیا وجود دارد و گاهی ممکن است عمدی باشد که جرم سنگینی دارد، اما اغلب سهوی است و به دلیل مسائل تکنیکی رخ می‌دهد. با این حال، در ایران این موارد بیش‌ازحد برجسته می‌شود، در حالی که کشورهای رقیب این مسائل را در درون نظام‌های خود حل کرده و خدمات پزشکی‌شان را به بهترین شکل معرفی می‌کنند. برای پیشرفت در این حوزه، باید نظامی قوی برای مدیریت مشکلات و تقویت برند ملی در حوزه سلامت داشته باشیم. ایران ظرفیت‌های گسترده‌ای دارد، اما لازم است با سرمایه‌گذاری بیشتر در بازاریابی و برند سازی، این ظرفیت‌ها را به جهانیان نشان دهیم.
ظرفیت‌های موجود در گردشگری سلامت به دلیل نبود رسانه حرفه‌ای استفاده نشده‌اند
جهانگیری با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه این حوزه گفت: ما ظرفیت‌های بسیار خوبی در حوزه گردشگری سلامت داریم، از جمله اتاق‌های مشترک بازرگانی، دفاتر خصوصی در کشورهای دیگر، و همکاری‌های مشترک با سفارتخانه‌ها. اما متأسفانه نتوانسته‌ایم به‌خوبی از این امکانات استفاده کنیم. دلیل این مسئله اطلاع‌رسانی مناسب و ارائه محتوای حرفه‌ای در این حوزه است. گردشگری سلامت پتانسیل بالایی برای ایجاد بازارهای جدید و پویایی اقتصادی دارد. ما می‌توانیم با سرمایه‌گذاری و اطلاع‌رسانی مناسب، این صنعت را به یکی از محورهای اصلی رشد اقتصادی تبدیل کنیم. این هدف نیازمند همکاری و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف و مشارکت همه فعالان مرتبط است.
وی با بیان اینکه رسانه‌ها نقش کلیدی در توسعه گردشگری سلامت دارند، تأکید کرد: ما نیاز داریم که رسانه‌های مختلف، از خبرگزاری‌ها گرفته تا صداوسیما و شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و اینستاگرام، در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند و محتوای فاخر و حرفه‌ای تولید کنند. این مسئله به‌ویژه در دنیای امروز که شبکه‌های اجتماعی جایگاه ویژه‌ای دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. اطلاع‌رسانی حرفه‌ای نیاز به سرمایه‌گذاری و تخصص دارد، و این وظیفه فقط بر عهده جامعه پزشکی نیست. پزشکان باید بر کار تخصصی خود متمرکز باشند و سایر افراد و نهادهای مرتبط در صنعت گردشگری سلامت باید نقش خود را ایفا کنند.
رئیس انجمن گردشگری سلامت با تأکید بر بین‌رشته‌ای بودن گردشگری سلامت، افزود: این صنعت می‌تواند دستگاه‌ها و تخصص‌های مختلفی را درگیر کند و زمینه‌ساز همکاری‌های گسترده‌ای شود. در این صورت، هر فرد و نهادی در این حوزه می‌تواند به اندازه سهم خود سود ببرد و به پیشرفت آن کمک کند. گردشگری سلامت یک صنعت میان‌رشته‌ای است که می‌تواند محور درآمدزایی و رشد اقتصادی کشور شود. جامعه پزشکی کشور سرمایه بزرگی است. چرا نباید اقتصاد این صنعت به گونه‌ای باشد که یک پزشک بتواند سالانه یک میلیارد تومان مالیات پرداخت کند؟ این مسئله نشان می‌دهد که باید شرایطی فراهم شود که پزشکان درآمدهای بالایی داشته باشند و در نتیجه سهم بیشتری در چرخه اقتصادی کشور ایفا کنند. این درآمدها نه تنها به سود پزشکان، بلکه به نفع کل اقتصاد کشور خواهد بود.
