به گزارش ایران اکونا به نقل از گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در سال 2024، تقاضا برای دلار در بازار مالی جمهوری آذربایجان به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. این افزایش تقاضا را می‌توان در فروش ارز توسط صندوق نفت دولتی جمهوری آذربایجان (SOFAZ) و همچنین بانک مرکزی این کشور مشاهده کرد.
صندوق نفت در دسامبر 2024، 634.5 میلیون دلار ارز فروخته است که 484.6 میلیون دلار (4.2 برابر) بیشتر از دسامبر 2023 است. در مجموع، SOFAZ در سال 2024، 7.1 میلیارد دلار ارز فروخته که 2.6 برابر بیشتر از سال 2023 است.
به گفته اقتصاددانان، دلیل افزایش تقاضا برای دلار، بودجه دولت، پروژه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و پرداخت بدهی‌ها است.
افزایش شدید تقاضا برای دلار در بازار مالی آذربایجان و کاهش ذخایر ارزی
در حالی که قرار بود در سال گذشته میلادی، 12 میلیارد و 781 میلیون منات از صندوق نفت به بودجه دولت واریز شود، اما در این مدت، درآمد حاصل از فروش ارز توسط صندوق، 662.55 میلیون منات کمتر از این رقم، یعنی 12 میلیارد و 118.45 میلیون منات بوده است.
علاوه بر این، در سال 2024، فروش دلار توسط بانک مرکزی در بازار نیز افزایش یافته است.
به گفته سمیر علی‌اف، کارشناس اقتصادی، ذخایر ارزی بانک مرکزی 6 درصد کاهش یافته و به 10.96 میلیارد دلار رسیده است.
وی گفت: «این پایین‌ترین سطح از نوامبر 2023 است. کاهش ذخایر در 4 ماه آخر سال گذشته مشاهده شده است. دلیل اصلی این کاهش، فروش دلار توسط بانک مرکزی در بازار است.»
افزایش تقاضا برای دلار در آذربایجان در سال 2024
در سال 2024، تقاضا برای دلار در جمهوری آذربایجان به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. آخرین باری که چنین افزایش تقاضایی در آذربایجان مشاهده شد، در سال‌های 2014 تا 2016 بود که کاهش شدید قیمت نفت باعث افزایش فشار بر منات شد.
بانک مرکزی آذربایجان برای جلوگیری از کاهش ارزش منات، مجبور شد بخش زیادی از ذخایر ارزی خود را هزینه کند؛ اما بحران ایجاد شده باعث شد که کاهش ارزش منات اجتناب ناپذیر شود.
دلایل افزایش تقاضا برای دلار در سال 2024 عبارتند از:
افزایش بودجه دولت: دولت آذربایجان در سال 2024 بودجه خود را افزایش داده است و این موضوع باعث افزایش تقاضا برای دلار شده است.
افزایش پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها: در سال 2024، پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های زیادی در آذربایجان انجام شده و این موضوع نیز باعث افزایش تقاضا برای دلار شده است.
پرداخت بدهی‌های خارجی: آذربایجان در سال 2024 بدهی‌های خارجی زیادی را پرداخت کرده و این موضوع نیز باعث افزایش تقاضا برای دلار شده است.
افزایش تقاضا برای دلار و خطر کاهش ارزش منات
کارشناسان اقتصادی در مورد افزایش تقاضا برای دلار در سال 2024 و خطر کاهش ارزش منات هشدار می‌دهند.
خالد کریملی، کارشناس اقتصادی، در گفتگو با «میدان تی‌وی» گفت که صندوق نفت برای انجام تعهدات خود در قبال بودجه دولت، فروش دلار را افزایش داده است.
وی گفت: «اما می‌بینیم که واریز پیش‌بینی شده صندوق نفت به بودجه دولت، 662 میلیون منات کمتر از رقم مورد انتظار بوده است. بخش قابل توجهی از منابع صندوق، به ویژه بخش نقدینگی، به دلار است. این نهاد بدون برنامه و هدف، دلار نفروخته است، بلکه این کار را برای انجام تعهدات خود در قبال بودجه انجام داده است.»
کریملی افزود: «در ژوئن 2024، بودجه 3 میلیارد منات افزایش یافت. بودجه سال 2023 نیز نسبت به سال 2022 حدود 3 میلیارد منات افزایش یافته بود. در بودجه سال 2025 نیز افزایش 1.7 میلیارد مناتی پیش‌بینی می‌شود. صندوق نفت دولتی باید در سال 2024، 12.7 میلیارد منات به بودجه دولت واریز کند. برای این واریز، باید دلار فروخته شود.»
دلایل افزایش تقاضا برای دلار در آذربایجان و عدم وجود خطر برای منات
به گفته کارشناسان اقتصادی، افزایش تقاضا برای دلار در آذربایجان در سال 2024 عمدتاً ناشی از افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری، بازپرداخت بدهی‌ها و افزایش انتقال سود در بخش نفت و گاز بوده است.
خالد کریملی، کارشناس اقتصادی، می‌گوید: «با نگاه به تراز پرداخت‌ها در 9 ماه اول سال 2024، می‌بینیم که واردات در بخش غیرنفتی - گازی 1.4 میلیارد دلار افزایش یافته است؛ اما با بررسی ساختار این 1.4 میلیارد دلار، می‌بینیم که واردات کالاهای مصرفی تنها 200 میلیون دلار بوده است. در 9 ماه اول سال 2024، واردات مواد غذایی و سایر کالاهای مصرفی تنها 120 تا 130 میلیون دلار افزایش یافته است. همانطور که می‌بینید، افزایش تقاضا برای دلار ناشی از مصرف بیشتر مواد غذایی یا پوشاک توسط مردم نیست، بلکه عمدتاً ناشی از تقاضای دولت است. در 9 ماه اول سال، مردم 130 میلیون دلار بیشتر از سال‌های قبل هزینه کرده‌اند. در اینجا بیشتر صحبت از هزینه‌های سرمایه‌گذاری است.»
وی افزود: «در ابتدای سال، 4 میلیارد منات برای قره‌باغ و زنگه‌زور شرقی پیش‌بینی شده بود که در اواسط سال به 5 میلیارد منات افزایش یافت. همچنین، هزینه‌های دفاعی نیز حدود 1 میلیارد منات افزایش یافت. انتقال سود در بخش نفت و گاز، یعنی آغاز بازگشت سرمایه کنسرسیومی که در پروژه کریدور گاز جنوبی سرمایه‌گذاری کرده است، بازسازی قره‌باغ و زنگه‌زور شرقی، افزایش هزینه‌های دفاعی و همچنین هزینه‌های زیاد مربوط به COP باعث افزایش تقاضا برای دلار شده است. زمانی که پول خرج می‌شود، به دلار خرج می‌شود. به طور خلاصه، دلیل اصلی افزایش فروش دلار توسط صندوق نفت برای انجام تعهدات خود در قبال بودجه و همچنین کاهش ذخایر بانک مرکزی، بودجه دولت، پروژه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، انتقال سود در بخش نفت و گاز و پرداخت بدهی‌ها است.»
با این حال، کریملی معتقد است: «فشار زیادی برای کاهش ارزش منات وجود ندارد؛ زیرا تراز پرداخت‌ها مثبت است. قیمت نفت در 9 ماه اول سال 86 دلار در هر بشکه بوده است. دلیل کاهش درآمد بخش نفت، کاهش قیمت نبوده، بلکه کاهش تولید بوده است. درآمدهای گاز نیز باثبات هستند؛ بنابراین، فشار چندان زیادی بر منات وجود ندارد.»
انتقاد شدید از«افسانه توسعه» علی‌اف در جمهوری آذربایجانموج گرانی در آذربایجان؛ افزایش قیمت گاز، برق، آب و دارو
